De twee maten waarmee de politie meet

Met het doodschieten van een Zwarte tiener in Capelle aan den IJssel op zondag 21 september 2025 is er weer een droevig en verontrustend mijlpaal bereikt.

Dat een jongen van 15 jaar besloot om geen confrontatie aan te gaan met de politie, was zo te zien onvoldoende voor de agent om zijn leven te sparen. Vooral als de bewering klopt dat de jongen een wapen bij zich had, maar toch ervoor koos om te vluchten.

Wat men ook van vluchten vindt, en zonder op zaken vooruit te lopen, deze jongen koos ervoor om niet op de politie te schieten, maar te vluchten. Men had dit moeten constateren.

Afgaande op soortgelijke traumatische incidenten en de afhandeling daarvan in het verleden, zal de afhandeling van ook deze zaak hoogstwaarschijnlijk tot nog meer verdriet leiden bij nabestaanden van deze Zwarte tiener. 

Voor allen die op gerechtigheid wachten heb ik namelijk diep trieste statistieken om met u te delen helaas. Dat is dat de kans bijna nul is, indien men verwacht dat een Nederlandse agent een gevangenis straf zal krijgen na het doden van een burger. Ondanks er bij het overgrote deel van de bevolking met succes de illusie is gewekt dat iedereen in Nederland rechtvaardig wordt behandeld.

Deze uitspraak doe ik als oud agent, oud-voorzitter netwerk voor politieagenten met een Caribisch achtergrond bij de eenheid Den Haag, en docent aan de politieacademie. 

Enkele overwegingen die je moet maken: Tussen 2016 en 2024 zijn minstens 121 mensen overleden door of na contact met wetshandhavers (politie en militairen van de koninklijke marechaussee), waarbij slechts een miniem percentage voor rekening kwam voor de koninklijke marechaussee. 79 procent van de 121 mensen die zijn overleden hebben een migratieachtergrond. Zogenaamde allochtonen. 21 procent zijn witte Nederlanders. Op grond van wat je van hun aandeel in de bevolking mag verwachten, sterven Nederlanders met een migratieachtergrond 10 keren vaker na in contact te zijn gekomen met de politie/ koninklijke marechaussee dan witte Nederlanders. Ter vergelijking, in Amerika sterven Zwarte Amerikanen 2,5 keer vaker dan witte Amerikanen dan je op grond van hun aandeel in de bevolking mag verwachten. Van de 121 mensen die zijn overleden, waren dat 24 door politiekogels. Dit is 20 procent van de 121 sterfgevallen. 95 mensen (dat is 78 procent van de sterfgevallen) zijn op een andere manier om het leven gekomen en de rest op een onbekende manier. Voor de in totaal 121 sterfgevallen werd 5 procent vervolgd, oftewel 6 zaken. Uiteindelijk zijn bij twee zaken een veroordeling geweest voor een taakstraf. In drie zaken werden de wetshandhavers vrijgesproken, en één zaak is nog niet gestart.

Kortom, nadat het openbaar ministerie in 88 procent van alle sterfgevallen niet tot een vervolging was overgegaan, resulteerde van de 5 procent waar men dat wel deed, minimaal de helft in vrijspraak voor deze wetshandhavers. Ter illustratie, Nederlandse agenten belanden niet in de gevangenis, ook al wanneer burgers ten gevolge of mede door hun handelingen om het leven zijn gekomen.  

Bij uiteindelijke veroordelingen kregen zij een taakstraf. En konden zij hun baan behouden.

Dit is de uitkomst na onderzoek van onder andere de maatschappelijke organisatie Controle Alt Delete.

Nederlandse agenten en militairen van de koninklijke marechaussee moeten zich bewust zijn van dit feit; Het kan niet anders. Zij belanden niet in de gevangenis na de dood van een burger.

Deze wetshandhavers hebben hier geen schuld aan. Maar het spreekt voor zich dat sommigen van hun daaruit conclusies trekken of kunnen trekken dat zij hoe dan ook "toch nooit gestraft zullen worden" als hun gedrag tot de dood leidt van een burger.

In het verleden hebben agenten die betrokken waren bij contacten met dodelijk afloop bij burgers, bijna zonder uitzondering voor, tijdens en na rechtszaken in mijn ogen onterecht een slachtofferrol aangemeten gekregen.

Mijn uitspraak verdient verduidelijking en die zal ik geven.

Het feit dat nabestaanden in het verleden emotioneel reageerden om de dood van hun dierbaren en daarbij kwalijke en ergere uitspraken deden naar de betrokken agenten werd op een dusdanige wijze geïnterpreteerd door het openbaar ministerie en de rechtbanken waardoor duidelijk viel op te maken, dat men andere reacties wilde zien. Op zich is het begrijpelijk omdat wanordelijk gedrag consequenties met zich meebrengen. Toch lijkt dit meer op alsof iedereen één en dezelfde wijze van emoties zou moeten tonen. Er lijkt door de jaren heen geen begrip te zijn voor de nabestaanden van dodelijke slachtoffers. Begrip en empathie lijken vooral bestemd te zijn voor de betrokken agenten. Ondanks dat zij, in de sporadische gevallen waarin ze voor een rechter moeten verschijnen, de verdachten zijn. 

Niet zelden is daarom in vonnissen uitgesproken dat de publiekelijke verantwoording van de agenten als strafvermindering werd aangemerkt.

Door deze werkwijze van het openbaar ministerie en de rechtbanken moedigt men in mijn ogen gedragingen bij agenten aan om als ware enige vorm van slachtofferschap aan te meten. En dat lijkt te werken, omdat rechters in deze strafzaken de één na de andere "huilende" agent als verdachte voor zich ziet verschijnen.

Voor de duidelijkheid, als agenten om wat voor reden dan ook bedreigd worden, moet er uiteraard opgetreden worden tegen de verdachten. Dit dient wat mij betreft echter samen te gaan met het objectiever benaderen van diezelfde agenten, indien zij verdacht worden van een ernstige feit waardoor iemand om het leven kwam. Alleen op deze manier, het objectiever onderzoeken en behandelen van deze strafzaken zullen burgers gerechtigheid ervaren. Gebeurt dit niet dan kan geconcludeerd worden dat bewust de indruk aan agenten worden gegeven dat zij zonder consequenties burgers mogen benaderen en behandelen. Met of zonder geweld. 

Het feit dat bij de Nederlandse politie, om de woorden van de eerste korpschef van de Nationale politie de heer Bouman in 2015 en zijn opvolgers te herhalen, sprake is van etnisch profileren en discriminatie door agenten, maar ook zoals oud-burgemeester Jozias van Aartsen van Den Haag die in 2015 tijdens een raadsvergadering toegaf dat er sprake was van racisme binnen de politie, en het hierboven geschetste, is een gevaarlijke combinatie.

Een sterk contrast was het met de gebeurtenissen in Den Haag op zaterdag 20 september 2025. Waar herhaaldelijk gewapende aanvallen werden gepleegd op de politie door Nederlandse mannen.

Waar een deel van de Nederlandse politie ervoor koos om ondanks dat zij in levensgevaar waren, geen gebruik te maken van hun dodelijke wapen, het pistool, kan dat niet gezegd worden van de politie in Capelle aan den IJssel.

De agenten in Den Haag toonden hun professionaliteit door niet één schot te lossen ondanks dat zij opzettelijk, meermaals, massaal en met geweld werden belaagd door Nederlandse mannen met ijzeren staven en andere wapens in hun handen, maar ook met bivakmutsen op. Dit waren woorden van hun eenheidschef Karin Krukkert in een interview op radio 1 van maandag 22 september 2025.

Laatstgenoemde gebeurtenissen die een schok teweegbrachten in Den Haag, maar ook in de rest van Nederland resulteerden gelukkig toch in dat de Nederlandse politie de levens van mensen op waarde bleef schatten, door niet met hun dodelijke wapens op ze te schieten. En nogmaals ondanks dat de verdachten in Den Haag met wapens in hun handen moedwillig en met geweld de politie aanvielen.

Dit afgezet tegen een vluchtende knul met een wapen in de hand. Tot slot en voor de duidelijkheid, een vluchtende knul, waardoor er voor de agent, anders dan als in Den Haag, geen sprake was van een aanval op de agent in Capelle aan den IJssel.

En op dezelfde wijze waarop de verdachten in Den Haag achteraf alsnog opgespoord worden, kon de keuze gemaakt worden in Capelle aan den IJssel om deze knul achteraf aan te houden in plaats van het coûte que coûte gebruiken van het dodelijk dienstwapen.