"Tijdens Covid hebben we impact kunnen maken op de wereld"

Door Marvin Hokstam

Als inclusie je kan schelen, dan is de reizende expositie ‘Nationaal Stilstaan bij Covid’ de moeite waard; ook al was je het niet eens met “dat hele coronagedoe” toen. Feit is immers dat mensen eronder geleden hebben en de expo staat daarbij stil. In 44 verhalen blikken Koninkrijksbewoners terug op mensen die tijdens de pandemie indruk op hen hebben achtergelaten. Iedere geïnterviewde kreeg één centrale vraag voorgelegd: bij wie sta je stil? Bij elk verhaal dat daaruit kwam is een foto uit de coronajaren te zien.

Onder die verhalen enkele uit de Afrogemeenschap.

Zo reflecteert Simion Blom, voormalig gemeenteraadslid van Amsterdam, in de expo specifiek op de wereldwijde drang naar maatregelen om de ongelijkheid tegen te gaan. “Deze pandemie heeft niet alleen de ongelijkheid benadrukt waarmee gemeenschappen van Kleur elke dag worden geconfronteerd; iedereen voelde het. Mensen begrepen het eindelijk, dus toen we opstonden tijdens de Black Lives Matter demonstraties deed iedereen mee. Tijdens Covid hebben we impact kunnen maken op de wereld”, zegt Blom in het artikel dat te lezen is in de expo.

Zijn foto toont de Black Lives Matter demonstratie op het Nelson Mandelapark in Zuidoost.

Blom spreekt met trots over 26 januari 2021, toen Amsterdam Zuidoost luidkeels nee! zei tegen een oproep van demonstranten om mee te doen met de anti-lockdown rellen. 

Ik had vanaf het begin geweten dat er niks ging gebeuren. Zo zit Zuidoost niet in elkaar. En mensen van Afrikaanse afkomst weten dat wij wat voorzichtiger moeten zijn omdat het systeem ons niet altijd rechtvaardig behandelt. Wij werden regelmatig gearresteerd wanneer we ons verzetten tegen zwarte piet; tegen racisme! Daarom spraken we onze jongeren aan dat ze zich niet moesten laten verleiden tot meedoen met rellen. De lockdowns waren niks vergeleken met wat wij altijd meemaken.”

Guno Zwakke, Guno Zwakke, cultureel maatschappelijke ondernemer, eigenaar van Keti Koti Connect en de culturele winkel Pangi Na Nangi, vertelt over zijn vriend, de Surinaamse ‘Ome’ Fred Fitzjames, de eigenaar van Fred Kulturu Shop aan de West Kruiskade in Rotterdam, die op 16 november 2020 overleed. In het ontroerende verhaal vertelt Zwakke over het Surinaamse afscheid dat de hele straat Fred gaf. “Alsof we de burgemeester van West Kruiskade ten grave aan het dragen waren."

De expo opende op vrijdag 29 september in het Provinciehuis in Noord-Brabant. Het evenement was voorbij voordat je er erg in had. Een mooie, plechtige ceremonie voor de herdenking van de jaren dat Nederland door de Covid crisis heen ging en een waardig eerbetoon aan de mensen die aan de ziekte overleden, maar tegelijkertijd ook een kort programma als om aan te geven dat de blik vooruit ligt. Precies op de grens van short en sweet.

Enkele van de mensen die terugblikken waren aanwezig om zelf hun verhaal te vertellen en zelf een bijbehorende foto te plaatsen in de expositie. De één vertelde over haar broer die “overleed aan een ziekte waar hij zelf niet in geloofde”, een ander vertelde over hoe het was om in de verzorging te werken, terwijl een ander dan weer moedig sprak over hoe het ondemocratisch leek dat “de mening van de minderheid er niet toe deed.”

Koning Willem Alexander die de expositie voor geopend verklaarde, hing een foto van medisch personeel, ingepakt in steriele, beschermende kleding aan het ziekbed van een coronapatiënt. Die foto liet voor hem het best liet zien hoe men voor elkaar zorgde tijdens de pandemie.

De eilanden waren ook vertegenwoordigd. Een groep jonge mensen uit Saba kwam vertellen over hoe het was om op het eiland te zijn toen Saba tijdens de lockdown geheel afgesloten was van de buitenwereld en er bijna een jaar lang geen besmettingen plaatsvonden. Ze vertelden ook enthousiast over de Jongerenraad van Saba die zij in die periode startten en die nog steeds actief is.

Ingrid Mitchell uit St. Eustatius, die tijdens vakantie in Nederland in december 2021 besmet raakte met covid en er nog steeds last van ondervindt, reisde donderdag samen met haar dochter Makeba Mitchell, speciaal naar Nederland om aanwezig te zijn bij de opening. Een collage foto’s van haar terwijl ze in het ziekenhuisbed ligt, is opgenomen in de expositie. Het is de eerste keer dat ze weer in Europa is. Haar gezicht is gemarkeerd door de littekens die de beademingsapparaten achterlieten als bewijs dat ze de strijd tegen de ziekte overwon. Haar broer overleefde het niet; hij overleed in december 2021, tijdens haar vakantie in Nederland en net voordat zij zelf besmet raakte.

 Ik was maandenlang in een coma. Ik ben nog niet helemaal de oude, maar het was nog erger. Ik moest revalideren, ik kon niet meer autorijden, ik moest opnieuw leren lopen; ik moest bijna alles opnieuw leren doen, maar ik ben een vechter. Ik dank God dat ik nog hier ben,” glimlacht ze.

Eén verhaal vertelt over hoe een gemeenschap op Curaçao samenkwam en het Voedselbos creëerde, een ‘voedselbos’ in Otrabanda, dat hele gezinnen in het gebied voedt.

Indrukwekkend was het optreden van de Sint-Maartense zanger Kenyo Baly; Donderdag was hij op een vlucht van Sint Maarten gestapt naar Nederland, specifiek om één nummer te zingen - Hometown Glory van Adele - en hij was de verrassing van het evenement.

Hij straalde daarna van trots en liep bescheiden rond, handen schuddend en foto's makend met alle nieuwe bewonderende fans. “Het ging geweldig. Wat geweldig dat ik een bijdrage mocht leveren aan zo’n eervol evenement, als vertegenwoordiger van Sint Maarten en het Caribisch gebied”, zei hij.

Arno Brok, commissaris van de Koning in de provincie Fryslân, en voorzitter van het Nationaal Comite Stilstaan bij Corona, benadrukte dat er veel moeite is gestoken in het zo inclusief maken van de expositie. “Covid discrimineerde niet, en we werden er allemaal door getroffen, wat ons gelukkig ook dichter bij elkaar bracht. En we kunnen leren van de pandemie. Wat we in het koninkrijk doen, doen we samen. Dat is het signaal van deze herdenking: nu we terugblikken op covid, doen we dat ook samen, als koninkrijk.

De expositie is enkele weken te zien in het Provinciehuis van Noord Brabant. Daarna zal het langs verschillende provincies reizen om uiteindelijk permanent deel te worden van de collectie van het Nationaal Archief.