Apinti: Inspirerende kennisoverdracht als totaalbeleving

Door Mariam Lo-Fo-Wong

In het boek Apinti neemt de familie Mosis de lezer mee op reis naar Yorùbá-land (West-Afrika) waar de oorsprong van de Apinti-drum ligt. Afromagazine ging in gesprek met de auteurs André, Susi en Simba Mosis, over de kracht van familiegeschiedenis, intergenerationele overdracht en het belang van de juiste woorden.

"Apinti – de sprekende drum van de Marrons– is vooral inspiratie, spirituele soevereiniteit en een taal van verbinding. In de traditie van drummunicatie (Abaankuma) draagt zij verhalen, waarschuwingen en wijsheid door de gemeenschap. Met moderne middelen wordt dat verhaal multidimensionaal verteld: tekst en beeld, ritme en muziek, QR-fragmenten en live-ervaring. Je leest het niet alleen — je beleeft het in klank, kleur en beweging. Dit is de geschiedenis van een vrij volk: een levende erfenis die het verleden en het heden verbindt." - Familie Mosis

Hoe is het boek tot stand gekomen?

Familie Mosis: "De Apinti-drum is belangrijk in onze familie, door orale traditie is de Apinti-kennis van generatie op generatie doorgegeven. We behoren tot de Okanisi-gemeenschap, één van de grootste Marrongemeenschappen in Suriname. De Okanisi wonen oorspronkelijk aan de oostgrens van Suriname, bij de Tapanahony en Lawastreek. Onze familie is vanuit het binnenland naar Paramaribo verhuisd en later naar Europa voor westers onderwijs. We wonen niet meer in onze traditionele leefomgeving maar zijn wel in verbinding gebleven met onze cultuur en het behouden van de Apinti-kennis.

De Apinti is vanaf de 17e eeuw in ontwikkeling. Sinds de Marrons vrije gemeenschappen stichtten in de bossen van Suriname, werd de drum gebruikt als communicatiemiddel en als wapen in de strijd tegen de koloniale overheid. Na de vrijheidsstrijd groeide de Apinti uit tot muziekinstrument en ontstonden muziekstijlen waarin het centraal stond. In het boek hebben we het ook over de ontwikkeling van de Marrongemeenschappen.

We vinden het overdragen van tradities belangrijk. Gecombineerd met de Apinti-kennis die in onze familie leeft, willen we met dit boek anderen inspireren om ook hun eigen culturele achtergrond te onderzoeken en te omarmen. We geloven dat cultuur niet alleen gaat om woorden, maar ook om het te ervaren en te beleven. Als dragers en bewakers van de Apinti-kennis vinden we het belangrijk om de bronnen toegankelijk te maken. We hebben andere cultuurdragers gevraagd om ook bij te dragen aan het boek en onderzoekers uitgenodigd om sommige aspecten te onderbouwen. Er is extra aandacht besteed aan de vorm; hoe kunnen we anderen daadwerkelijk inspireren. Apinti is een multimediaal boek inclusief QR-codes zodat mensen niet alleen lezen, maar ook kijken, luisteren en meedoen (KLM-methode)."

Is Apinti een wetenschappelijk boek of een boek over een familiegeschiedenis?

Simba Mosis: "Volgens onze benadering is het boek een wetenswaardig boek. In zekere zin wetenschappelijk, maar niet volgens de smalle kaders van wat ‘wetenschappelijk verantwoord’ is. We noemen het een multimediaal informatieboek over Apinti.

In het inleidende hoofdstuk benadrukken we dat taal ertoe doet. Wie uitsluitend de Nederlandse taal gebruikt om iets te benoemen komt vanzelf uit bij begrippen als ‘wetenschappelijk verantwoord’. En wie dat stempel niet krijgt, lijkt automatisch ongeldig. Zo veeg je waardevolle orale kennis van tafel. We kiezen voor een andere benadering.

In Apinti is kennis vastgelegd die in de gemeenschap is ontstaan en ontwikkeld. Deze kennis is mondeling van ouder op kind doorgegeven, met een waardering die voorbijgaat aan de beperkte kaders van de klassieke (witte - MLFW) wetenschap."

Susi Mosis: “Ik zou het zelf geschiedenis van de Marrons noemen, verteld via de familie Mosis. Voor mij is dit boek een perfect voorbeeld van intergenerationele overdracht. Het is geschreven vanuit twee generaties; die van mijn vader en vanuit mijn zus, broer en mezelf als mede-auteurs om onze culturele erfenis levend te houden. Met het boek Apinti willen we ons cultuurgoed, de Apinti, vasthouden en doorgeven. Ik ben trots op dit boek en benieuwd hoe lezers dit ontvangen. Apinti is voor iedereen geschreven: studenten, nieuwsgierigen, mensen binnen en buiten de Marrongemeenschap."

Taal als dekolonisatie 

André Mosis: “In het boek Apinti spreken wij niet over de trans-Atlantische slavenhandel of over slavernij. Wij spreken over gedeporteerde Afrikanen. In Suriname bleven zij Afrikaan. Zij realiseerden plannen om het plantagesysteem te ontvluchten en bouwden krachtige gemeenschappen in het binnenland. Gemeenschappen met een eigen bestuur, religie en taal, geworteld in Afrika. Gemeenschappen die hun kinderen opvoeden en onderwijzen om het Afrikaans-zijn te behouden. De plantocratie bestreed dit. Hun doel was het uitbannen van het Afrikaans-zijn. In Apinti kiezen wij bewust voor woorden vanuit menswaardigheid. Het gaat niet over slachtoffers, maar over mensen die hun Afrikaanse identiteit hebben verdedigd en bewaard. Het gaat over empowerment.”

Wat hopen jullie met het boek te bereiken?

Familie Mosis: “Dit boek is een uitnodiging voor jongeren en volwassenen, om te luisteren, te kijken en mee te doen met de audiofragmenten over de Apinti.

We hopen dat het boek bijdraagt aan identiteitsvorming, vooral voor jongeren die zoekende zijn in Nederland. Apinti nodigt uit: ook al weet je iets nog niet, je kunt het onderzoeken. Het is verrijkend om je achtergrond te onderzoeken. Als Surinamers hebben we een rijke geschiedenis, maar dat geldt ook voor anderen. Verdiep je in je eigen culturele achtergrond; daarmee word je sterker.

Je hoeft Apinti niet van kaft tot kaft te lezen; het is een lesboek, luisterboek én een expositie op papier. Er staan kunstwerken van André Mosis in. Voor kunstliefhebbers is het boek een feest voor het oog.

Voor wie vooral de Apinti-codes wil bestuderen, is het een ingang naar de Apinti-kennis. Studenten kunnen onderdelen uitdiepen en hun onderzoek eraan wijden. Volgens ons is dit wat we nodig hebben: onderzoeken vanuit het eigen perspectief. Zeker binnen de Black community; specifiek Afro-Surinaamse mensen maakt het uit of je schrijft vanuit je eigen blik of als je kijkt door een witte bril.

Als iemand door ons boek de motivatie heeft om iets verder te onderzoeken, zijn we als auteurs oprecht blij.”

---

Boeklancering

Op donderdag 30 oktober 2025 om 18.00 uur wordt het boek Apinti: de sprekende drum van de Marrons, officieel gepresenteerd in West Den Haag, Lange Voorhout 102 in Den Haag.  

---

Dit artikel wordt u gebracht door het Herdenkingscomité Slavernijverleden in verband met Marrondag 2025

Het Herdenkingscomité Slavernijverleden organiseert sinds 2025 de Nationale Herdenking Slavernijverleden en viering van de afschaffing van de slavernij op 1 juli in het Oosterpark in Amsterdam, en ondersteunt lokale herdenkingen en vieringen in het hele Koninkrijk: van Aruba tot Amsterdam en van Bonaire tot Groningen.

Het Herdenkingscomité Slavernijverleden zet zich in voor een waardige en inclusieve herdenkingscultuur, waarin ruimte is voor de diversiteit aan stemmen en verhalen. Vanuit dialoog, educatie en verbinding dragen we bij aan bewustwording en erkenning en werken we samen aan een toekomst waarin gelijkwaardigheid en vrijheid centraal staan.