Wanneer extreemrechtse angst de taal van Zwart lijden steelt

Extreemrechts voelt zich slachtoffer van verandering en gebruikt daarvoor woorden die zijn gestolen uit het Zwarte collectieve geheugen.

.

“Nederlanders worden vreemden in hun eigen land.” “We worden overgenomen door woke‑ideologie.” “De Nederlandse cultuur wordt vernietigd door massa‑immigratie.” “Onze kinderen worden op school geïndoctrineerd.”

Deze uitspraken die ik zo plukte van social media, artikelen en uitspraken in de Tweede Kamer en talkshows, vormen de kern van wat sommigen 'slachtofferschap’ noemen: het idee is dat de oorspronkelijke Nederlander wordt onderdrukt, vervangen, genegeerd.

Maar luister goed naar de gebruikte termen: indoctrinatie, vervanging, identiteitsverlies, culturele uitwissing. Je herkent er misschien echo's van in de taal van Zwarte mensen,  generatieslang gebruikt voor het verwoorden van échte onderdrukking. Ik kromp in bij de realisatie dat ze zeggen wat ik vaak ook schrijf, maar vanuit het tegenovergestelde perspectief.

In de Verenigde Staten horen we vergelijkbare claims:

- In januari 2025 vaardigde de Amerikaanse president een uitvoerend bevel uit dat scholen beschuldigde van “radicale indoctrinatie”. Het veronderstelde dat kinderen “gedwongen” werden ideologieën te omarmen — zoals “wit privilege” of “onbewuste vooroordelen” — en dat ze werden gepositioneerd als slachtoffer óf als onderdrukkers puur op basis van hun huidskleur.

- Ron DeSantis, gouverneur van Florida, tekende de zogeheten “Stop Woke”-wet en verklaarde "Een belangrijk onderdeel van vrijheid… is vrijheid van het opleggen van onderdrukkende ideologieën zonder je toestemming.”

- “He alone, who owns the youth, gains the future.” Deze quote — vaak toegeschreven aan Hitler — is herhaaldelijk gebruikt door MAGA‑groepen en schoolbesturen om te benadrukken dat controle over het onderwijs de toekomst bepaalt.

Deze retoriek — in Nederland én Amerika — is niet gebaseerd op daadwerkelijke onderdrukking, maar wordt gebruikt als instrument om verlies van culturele dominantie te verbeelden.

Waar Zwarte mensen eeuwenlang werden opgevoed met curricula die hun geschiedenis onderdrukten of verdraaiden, beweert extreemrechts nu dat hún kinderen worden “geindoctrineerd” met progressieve ideeën over slavernij, racisme of genderdiversiteit.

Waar Afro-Surinaamse gemeenschappen jarenlang hun taal, religie en cultuur verboden zagen worden, verkondigt extreemrechts nu dat “de Nederlandse cultuur wordt vernietigd door moslims en Afrikanen.”

Waar hele Zwarte gemeenschappen werden genegeerd, gedeporteerd of gesegregeerd, roept extreemrechts nu dat zij “geen plek meer hebben in hun eigen stad.”

Maar is dat ook echt zo? Je kinderen leren over slavernij is geen hersenspoeling. Een Zwarte vrouw op televisie betekent niet dat jij verdwijnt. Diversiteit is niet alleen rijkdom — het is in deze tijd letterlijk de vrucht van onrecht uit het verleden.

Wat hier gebeurt, is méér dan ironie. Deze uitspraken zijn geen uitingen van onderdrukking, maar van het besef bij extreem rechts dat exclusieve macht aan het verschuiven is. En dat voelt ongemakkelijk, en ongemak wordt snel vertaald in slachtofferschap.

Wanneer extreemrechts de taal van onderdrukking gebruikt om hun eigen ongemak te verluiden, wordt het lijden van werkelijk onderdrukten gerelativeerd of zelfs bespot.

In de VS leidde vergelijkbare retoriek tot wetten tegen Critical Race Theory en bredere cultuurstrijd die echte verhalen ondermijnt.

Machthebbers kapen verzetstaal zodra ze zich bedreigd voelen.

Terwijl kinderen in Suriname, op de Caribische eilanden én in Nederland zelf eeuwenlang leerden dat hun voorouders “wild” waren en dat de “blanke” beschaving hun redding was.

In Nederland wordt zelden erkend dat ook het onderwijs hier generaties lang heeft gediend als instrument van koloniale indoctrinatie.

In Amerika heeft extreem rechts het zodanig weten te keren, dat je zou denken dat het hun kinderen zijn die worden geindoctrineerd.

Donald Trump in 2020 bij een campaign rally: “Our children are being indoctrinated with left-wing ideology.” Ron DeSantis in 2022 bij de ondertekening van de 'Stop WOKE Act' in Florida: “We believe in education, not indoctrination.” Christopher Rufo, architect van anti-CRT-campagnes, op Twitter in 2021: “We have successfully frozen their brand — ‘critical race theory’ — into the public conversation and are steadily driving up negative perceptions.” Tucker Carlson, voormalig presentator van Fox News: “The left is using our schools to brainwash our children.” Donald Trump, tijdens een speech bij Mount Rushmore in 2020: “There is a new far-left fascism that demands absolute allegiance... This left-wing cultural revolution is designed to overthrow the American Revolution.”  Glenn Youngkin, gouverneur van Virginia: “Parents should have the right to decide what is being taught in our schools. We must stop the political indoctrination.”

Maar voor wie is dat onderwijs ooit ontworpen?

Voor wie werd het curriculum samengesteld?

Welke geschiedenisboeken bepalen wat ‘normaal’ is, wat ‘objectief’, wat ‘neutraal’?

Dat waren rethorische vragen, want het antwoord wist je al: "Niet voor Zwarte kinderen."

Ondertussen laten wij ons in Nederland met een kluitje in het riet sturen: het onderwijs is goed genoeg voor alle kinderen, heet het.

Maar is het dat echt?

Echte vrijheid begint pas wanneer gedeelde rechten niet meer worden opgevat als persoonlijk verlies, en wanneer de taal van pijn alleen betekenis krijgt als die níet wordt gestolen van degenen die haar het eerst uitspraken.

Dus als extreemrechts vandaag klaagt over “indoctrinatie”, dan gebruiken ze een term die al lang thuishoort in het Zwarte vocabulaire, maar nooit serieus werd genomen toen het over ons ging.

Dat extreemrechts het woord woke überhaupt heeft kunnen criminaliseren, een term die door Zwarte mensen is ge-coined met de betekenis "blijf wakker, wees bewust", laat zien hoe effectief zij taal kunnen verdraaien.

Het is een waarschuwing.
Voor ons.

Want als zelfs bewustzijn als bedreiging wordt gezien, moeten wij meer dan ooit waakzaam blijven.