Expo “Tell me your story”: gewoontjes totdat het 't niet meer is

Door Marvin Hokstam

Ik moest er wel even voor gaan zitten. Eigenlijk ván gaan zitten.

Ik was in zo'n half uur gelopen door de hele expo “Tell me your story” in Kunstcentrum KAde in Amersfoort, toen ik net voordat ik er bij de uitgang weer zou worden uitgespuugd, ineens oog in oog kwam te staan met een enorm doek. 

Ik schat hem vijf tot zes meter in lengte.

Macaber in het midden een open doodskist met een bloemenkrans erop en een zwarte man erin; eromheen taferelen die uitbeelden hoe keihard de zwarte realiteit kan zijn. Temidden van vechtende mannen een huilende vrouw met het levenloze lichaam van een zwarte tiener in haar armen; politieagenten die zwarte lijven aanvallen met knuppels en vuirtvuurwapens; achter hen een onmetelijk groot leger aan andere politieagenten die geduldig hun beurt schijnen af te wachten om ook op zwarte lijven te mogen gaan rammen. Magere Hein die toekijkt met zijn sikkel. Eén zwarte man die hulpeloos wegloopt van het onontkoombare geweld, met over zijn schouder een stok met daaraan een Amerikaanse vlag. Boven hem, in de linkerbovenhoek alsof het vertrekt uit het schilderij ... alsof dat de enige toekomst is die de zwarte man te wachten staat in een politiestaat, nog een doodskist, ditmaal dicht. 

Het schilderij heet “From Ferguson to Baltimore” en is van kunstenaar Dáreece Walker. Die tekende het met houtskool en het effect maakte het voor mij een rauwe narrative van al hetgeen waar schrijvers als ik al jaren over schrijven, maar dat men ontkent en waar men liever niet over leest: het politiegeweld, de marginalisatie, het racisme dat zwarte mensen regelmatig ten deel valt. Die kant van de wereld waar iedereen aan voorbijsnelt, net een hele slechte buurt waar je maar liever geen lekke band moet krijgen. Zo’n ghetto vol dingen die je het best ontwijkt.

Maar “From Ferguson to Baltimore” is strategisch opgesteld aan het einde van de tentoonstelling, zodat de bezoeker er gegarandeerd tegenaan loopt. Je kan hem niet ontlopen. Alsof dit is waarmee “Tell me your story” wil dat je Kunstcentrum KAde verlaat.

De expo brengt de bezoeker chronologisch van de Harlem Renaissance, Post Harlem Renaissance, Civil Rights, Black Renaissance naar de Bloom Generation.

“De gemeenschappelijke deler van de verschillende kunstenaars is de noodzaak om zich uit te drukken en daarmee een belangrijke Afrikaanse traditie in leven houden: storytelling,” schrijft Kunstcentrum KAde erover op hun website. 

Bij al het andere had ik zoiets van “ik heb dat allemaal al eens eerder gezien, ik heb dat allemaal zelf ook meegemaakt” maar dit verhaal in zwart/wit over politiegeweld tegen zwarte mensen maakte dat ik even moest gaan zitten om ervan bij te komen op een bankje dat er strategisch tegenover was neergezet. Oeff.

“Wat actueel he,” zei een oud vrouwtje tegen haar vriendin toen ze voor me de expo uitliepen. “Ja met alles dat speelt rond de dood van George Floyd he. Wat erg,” reageerde de vriendin, oprecht aangedaan.

Ik wilde hen erop wijzen dat “From Ferguson to Baltimore” in 2015 gemaakt is. “Nee het is niet actueel, dit is het altijd. De verhalen die jullie net aangeschouwd hebben zijn de verhalen die zwarte mensen al eeuwenlang vertellen; over hun leven, hun plezier en hun pijn. Alleen letten jullie niet eerder op. Jullie hoorden het niet."

Ik beet maar op mijn tong.

“Tell me your story” was absoluut het zondagtripje naar Amersfoort waard. Ik leef dit leven van een zwarte man, dus voor mij was hij gewoontjes, totdat hij het niet meer was. Absoluut een aanrader voor een ieder, wil je de geschiedenis van de zwarte gemeenschap kunnen plaatsen tegen de gebeurtenissen rond de zwarte gemeenschap die vandaag het nieuws domineren.

Tell me your story vertelt het verhaal wellicht vanuit een Amerikaans perspectief, maar het dient ook goed om in Nederland onwetendheid op te heffen.

Het perspectief is wat dat betreft universeel. Hoe vertelt over verzet, maar ook over hoe mooi het bruisende van het zwarte verhaal kan zijn; een greep uit prachtige kunst die voortkwam uit het bewustzijn dat ook zwarte mensen recht hadden om te leven, al was dat in een wereld die niet altijd bereid leek dat toe te staan.      

Kunsthal Kade: “De slavernij heeft de orale traditie van storytelling versterkt in plaats van vernietigd. Tot slaaf gemaakten werd bewust educatie onthouden, omdat het hen mondig en opstandig zou maken. Dat verbod stimuleerde het vertellen van verhalen en het daarmee behouden van de Afrikaanse geschiedenis. De verhalen werden van generatie op generatie doorverteld."

"Tell Me Your Story laat ons niet alleen kennismaken met de kernfiguren van de Afrikaans-Amerikaanse kunst, het leert ons ook hoe we verhalen vertellen en levend houden. Bij de tentoonstelling verschijnt een catalogus met daarin een kenschets van iedere deelnemende kunstenaar."

De tentoonstelling past in het Amerikajaar in Kunsthal KAdE in 2020. Curator is kunsthistoricus en onafhankelijk schrijver Rob Perrée.