Boek Leo Balai – Herengracht 502 – overhandigd aan burgemeester Halsema

Voor Herengracht 502 onderzocht Leo Balai de geschiedenis van de bewoners van dit 'stadspaleis' aan de Herengracht, voordat het pand door schenking eigendom werd van de gemeente Amsterdam. Van de eerste bewoner Paulus Godin, die fortuin maakte in de slavenhandel, tot Cornelis van Aalst, een van de machtigste mensen van zijn tijd.

Vanaf de bouw in 1672 tot aan 1926 woonden er mensen die de belangen van de eigen familie als leidraad namen bij al hun beslissingen. Via de opeenvolgende bewoners stuitte Balai op verhalen van slavernij en onderdrukking in het Atlantische gebied, en over schokkende feiten van misdragingen van Nederlanders in het Aziatische gebied, met name in voormalig Nederlands-Indië. Maar wat ook opvalt in de beschreven periode is de belangrijke invloed en bijdrage van vluchtelingen en immigranten uit de zuidelijke Nederlanden, vooral Antwerpen, op de ontwikkeling van de stad.

Amsterdam was een stad met twee gezichten: enerzijds toevluchtsoord voor onderdrukten en vluchtelingen, maar ook meedogenloos in haar streven naar macht en aanzien.

Naast het verhaal van de bewoners zelf schetst Balai de achtergrond waartegen zij leefden. Amsterdam was de machtigste deelnemer in zowel de in 1602 opgerichte Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) als de West-Indische Compagnie (WIC) die in 1621 werd opgericht. De stad speelde een belangrijke rol in de kolonisatie van gebieden overzee. De kolonisatie van Nieuw Nederland (Manhattan) was binnen de WIC de verantwoordelijkheid van Amsterdam. Daarnaast probeerde de stad in 1656 ook een ‘Amsterdamse’ kolonie te stichten: de kolonie Nieuwer-Amstel, nu New Castle in de Verenigde Staten. Vanaf 1682 was Amsterdam mede-eigenaar van de slavenkolonie Suriname.

Het pand Herengracht 502 werd in september 1926 door de president van de Nederlandse Handel Maatschappij (NHM) aan de stad geschonken. Sinds 1927 is het de ambtswoning van de burgemeester van Amsterdam. 

Keti Koti maand

Herengracht 502 is ieder jaar het startpunt voor de Keti Koti maand waarin de slachtoffers van de Nederlandse slavenhandel in Suriname en de Nederlandse Antillen worden herdacht, uitlopend op de Nationale Herdenking Afschaffing Nederlands Slavernijverledenherdenking op 1 juli.

Dr. Leo Balai (Paramaribo 1946) doet onderzoek en publiceert over de trans-Atlantische slavenhandel. In 2011 promoveerde hij op de geschiedenis van het slavenschip Leusden; baanbrekend onderzoek op het gebied van de maritieme slavernijgeschiedenis. In 2013 publiceerde hij Geschiedenis van de Amsterdamse slavenhandel.

Leo Balai – Herengracht 502. Slavenhandel, geweld en hebzucht 1672-1927 | verschijnt bij LM Publishers | ISBN  9789460225239 | paperback, 144 pagina’s | verkoopprijs € 24,50

Dit boek is mede mogelijk gemaakt door: Gemeente Amsterdam, Professor van Winter Fonds en de M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting