Een brief aan mijn grootouders

Hetty Vrede deed onderzoek naar haar verleden en schreef aan de hand van haar bijzondere familieverhaal een brief aan haar grootouders. Met foto's door Jefren Mesa

---

Opa! Pa Adan! Papa Adam!

Zo is ons geleerd u te noemen. De hele gemeenschap kent u onder die naam en wisten van uw dromen.

Uw kleindochter schrijft, aan u, over u. Het jaar 1970. Uw kleindochter toen 2 jaar, aan wie u de maan liet zien. Daar zaten wij dan op de veranda van het houten huis, te Brownsweg. Uw woonplaats, mijn geboorteplaats. Uw geboorteplaats, het dorp Ganzé volgens de verhalen nog mooier als deze plaats, was onder water gezet. Een gemeenschap tegen wil en dank verhuisd.

Elke avond zaten wij net als veel overige dorpelingen buiten. De avonden waren koel. Zonder muskieten. Ik was nieuwsgierig naar die zilverkleurige schijnende schijf boven aan de hemel, vergezeld door heldere sterren, teja, later begreep ik dat teja kwam uit het Spaans en Portugees, estrellas, sterren. De talen die samen met Afrikaans onze taal hadden gevormd.

Maar de maan noemden we samen Paapa. En die scheen zo fel dat men 's nachts buiten nog kon lezen, zo vertelde men mij later.

U was vooruitstrevend en had dromen. U zag voor uw kinderen een leven buiten het dorp.

Tegenwoordig kijkt uw kleindochter naar de maan, vanuit vliegtuigramen, vanaf andere dorpen, grote steden. Plaatsen waar men nog nooit van u heeft gehoord. Soms op plekken waarvan men zich nieuwsgierig afvraagt hoe het komt dat iemand die op hen lijkt in Suriname terecht is gekomen. De wereld kijkt dikwijls nadenkend soms fronsend maar altijd geïnteresseerd naar uw kleindochter. Uw kleindochter kijkt met de dezelfde nieuwsgierigheid en interesse naar hun wereld. En ook naar hun maan.

Alles is voortgekomen uit uw belief in meer dan wat was in Brownsweg.

Toen ik ouder was begreep ik dat ook u de verhalen had gehoord over Amerikanen die naar de maan waren gereisd. U heeft op uw beurt nadenkend en soms fronsend naar bezoekers gekeken. U afvragend of die witte bezoekers van overal in de wereld werkelijk slimmer waren dan wij. Hoofdschuddend wanneer u ze betrapten op klunzigheid en betweterig gedrag, terwijl u wel beter wist. Wat bracht deze mensen naar ons dorp?

Maar alleen intelligente mensen stellen zich zoveel vragen en sturen hun kroost op pad, gelovend dat ze er beter van zullen worden.

Uw dromen hebben uw kinderen en kleinkinderen geïnspireerd. Er is nu een generatie die als wij het niet vertellen niks zullen weten over uw wereld, over Ganzé, over het meer boven Ganzé en over Brownsweg. Waar de maan zo helder scheen dat je ’s nachts buiten kon lezen.

U kunt trots zijn vanwaar u naar ons kijkt. De ontwikkelingen van uw kinderen gaan voort, inmiddels in Europa, in Noord-Amerika, voor u een nooit betreden gebied. En wij staan en gaan trots, de wereld over!

En Oma! Ma Saneh. Oma Jeanette!

Strijder is de naam die u koos. Ja dat leek u wel wat. Waarom precies deze naam zal ik niet weten maar en toch snap ik het. U en uw geliefde man, mijn Opa, Pa Adan, waren strijders in een streven naar ontwikkeling, voor uzelf en voor uw kinderen.

Opa wilde dominee worden en moest volgens de officiële westerse manier gehuwd zijn. Jullie waren voor de traditionele wetten reeds officieel gehuwd, maar dat telde niet in een wereld waarin jullie tradities als inferieur werden veroordeeld.

Om in het westerse huwelijksbootje te stappen moesten jullie een westerse familienaam aannemen. Tot die tijd hadden jullie uw westerse voornamen. Jeanette en Adam. Jullie ouders en grootouders hadden namen die ontstonden volgens de Afrikaanse en Inheems Surinaamse wijze. Zij noemden hun kinderen naar een bepaalde gebeurtenis of naar wat men observeerde rondom het kind. Zo heette één van uw vaders Logo Sonu. Wat ronde zon betekent. Soms vraag ik mij af of deze man hoofdschuddend naar mij kijkt wanneer ik weer hemel en aarde beweeg om de ondergaande zon te bewonderen. Overal in de wereld.

Maar omdat uw man ambitieus was gingen jullie samen op pad om een naam te kiezen. Zodat hij in de leer kon gaan voor dominee. U was de eerste in uw familie met deze naam en uw geliefde broers besloten dezelfde naam aan te nemen.

Maar alles liep anders. Uw man werd geen dominee. Het gezin breidde zich uit en het leven bracht andere uitdagingen op uw weg.

De gezondheidszorg in jullie dorp was goed. Er kwamen medici uit Europa en Noord Amerika in het gebied werken. Toch heeft uw gezin wat kinderen moeten laten gaan. Zuigelingen maar ook twee jonge dochters. Toen medisch onverklaarbaar.

U bleef krachtig klaarstaan voor uw man en de overige kinderen waar u langer van mocht genieten. Toen wij ouder werden begrepen wij meer en meer waar u door heen bent gegaan en vroegen ons af waar u toch u kracht vandaan haalde. Het zegt wel iets over wie u was en de keuze voor de naam Strijder.

Onze Marroncultuur is gestoeld op verhalen, orale overdracht, dat heeft u als jong meisje, ook als vrouw gevormd, verhalen van strijders onder u voorouders. Vrijgevochten uit de slavernij en om te overleven in het Amazonegebied.

Uw man droeg u op handen en uw broers waren beschermend naar hun zusje. Jullie hadden samen grote dromen voor uw kinderen.

De kinderen hadden de boodschap begrepen. Ze gingen stuk voor stuk naar Paramaribo om te studeren of wat voor werk ook op te pakken. Allemaal met de belief dat er meer was buiten Brownsweg.

En Opa?

Tja, in voorjaar 1971 maakte Opa zich grote zorgen. Met al zijn kinderen ging het goed. Met één zoon niet. Hij werd onverklaarbaar ziek. Werd steeds zieker en moest in het ziekenhuis worden opgenomen. Hij had een vrouw en 3 jonge kinderen. En een peetdochter, dat was ik. Hij en zijn vrouw namen hun rol als peetouders heel serieus. Hij was medisch geschoold en speelde een belangrijke rol in de gemeenschap en in een groot Marrongebied.

Opa wilde naar hem toe, zodat jullie goed voor jullie zoon konden zorgen. Om in de drukke Paramaribo te komen moest hij een plaatsen reserveren in de bus.

Daar bleek dag aan dag dat er geen verbetering kwam in de gezondheid van jullie zoon. Opa was ten einde raad. Maar terwijl iedereen zich richtte op de ongeneeslijk zieke zoon stort zijn vader, uw geliefde man neer en overlijdt.

Uw kinderen die nog in het dorp verbleven, werden samen met andere dorpsbewoners zoals gebruikelijk opgeroepen om naar de grote " krutu ruimte", de vergaderruimte van het dorp, te komen. Door deze oproep weten dorpelingen dat er iemand is overleden.

De kinderen hielden er ernstig rekening mee dat hun broer was heengegaan, want zo ziek was hij. Bij aankomst daar bleek het om hun vader te gaan. Opa!

Wat bent u een sterke vrouw geweest. Want een maand na het plotselinge overlijden van uw man bent u ook uw zoon verloren.

De strijder in u ging staan voor uw kinderen en kleinkinderen, nooit in staat geweest ooit nog van een andere man te houden.

Ik begrijp u! De liefde tussen u en Opa was groot. En voorbeeldig man.

Met trots kijken wij naar jullie terug. Ik vanuit waar ook ter wereld ik sta. Door jullie belief hebben wij deuren die op een kier stonden open geduwd. Nadenkend soms fronsend maar met grote interesse.