Verkiezingen - wat de partijen zeggen over bestaanszekerheid

Over minder dan vier weken zijn er Tweede Kamerverkiezingen. Met 26 partijen waar je uit kan kiezen, is het een hele klus om erachter te komen wie waarvoor staat. De komende weken zal AFRO Magazine een aantal onderwerpen uitlichten en de verschillende verkiezingsprogramma's met elkaar vergelijken. We beginnen met bestaanszekerheid en zoomen daarbij in op het minimumloon en kinderopvang(toeslag).

Bestaanszekerheid gaat over voldoende inkomen om te voorzien in de dagelijkse behoeften. Ook een woning, en toegang tot onderwijs en zorg horen bij bestaanszekerheid. Helaas heeft niet iedereen deze zekerheid. Veel mensen leven in armoede en kunnen de eindjes maar moeilijk aan elkaar vastknopen. Voor veel politieke partijen is dit een belangrijk onderwerp. We lichten hier twee thema’s uit, het minimumloon en kinderopvang(toeslag). Hieronder lees je hoe partijen hierover denken:

Minimumloon
Eén van de meest genoemde punten als het gaat over bestaanszekerheid is het verhogen van het minimumloon.

• Volt wil het minimumloon voor nu naar € 14,- per uur verhogen, maar sluit verdere stijging niet uit. Ook BBB en BVNL willen naar € 14,-.
• Nederland met een Plan pleit voor een minimumloon van €15,-.
• GroenLinks/PvdA wil het minimumloon verhogen naar € 16,- per uur, net als de SP, Partij voor de Dieren en Bij1.
• NSC wil ook een stijging van het minimumloon, maar wil voor het bepalen van de hoogte de Europese richtlijn in 2024 afwachten. Het minimumloon moet in elk geval ‘toereikend’ zijn. Ook de Piratenpartij noemt de Europese richtlijn en toereikendheid van het minimumloon, maar geven daarbij wel een bedrag van € 16 per uur aan.
• D66 vindt dat in 2028 het minimumloon € 17,50 moet zijn.
• De ChristenUnie wil het minimumloon met 10% extra verhogen en komt daarmee op bijna € 18,- per uur.
• De VVD geeft aan een einde aan werkende armen te willen en het minimumloon daarom te willen verhogen, maar noemen hierbij geen bedrag. Het CDA spreekt van een adequate verhoging van het minimumloon, maar specificeert niet om hoeveel dat gaat. Ook de PVV geeft aan het minimumloon te willen verhogen, zonder daarbij een bedrag te noemen. Evenals Splinter en de Partij vd Sport.
• FvD spreekt in het verkiezingsprogramma niet over het verhogen van het minimumloon, maar wil de belasting op arbeid verlagen, waardoor mensen netto meer overhouden. Ook de SGP pleit voor belastingverlaging en niet voor een verhoging van het minimumloon. Evenals Samen voor Nederland.
• 50PLUS noemt het verhogen van het minimumloon niet, wel willen zij dat ZZP’ers minstens 200% van het minimumloon verdienen.
• De Politieke Partij voor het Basisinkomen wil een basisinkomen voor iedereen. Dit bedrag moet volgens hen gekoppeld zijn aan het minimumloon, maar over de hoogte wordt niet gezegd in het verkiezingsprogramma.
• Ja21 wil het minimumloon niet verhogen. Daarmee willen zij ondernemers ontzien in de hoge personeelslasten. Ook stellen zij voor om doorbetaling bij ziekte te verkorten.

Kinderopvang(toeslag)
Mede naar aanleiding van het toeslagenschandaal ligt het toeslagensysteem en de kinderopvang onder de loep. Dat het anders moet is duidelijk, maar over het hoe denken de partijen verschillend.

• Zo wil GL/PvdA de kinderopvang omvormen tot een gratis publieke voorziening, zodat de kinderopvangtoeslag kan verdwijnen.
• De VVD wil de kinderopvangtoeslag naar bijna gratis kinderopvang voor werkenden, waarbij fulltime werkenden en ouders die meer willen werken profiteren.
• D66 wil kinderopvang bijna gratis. Elk kind krijgt recht op vijf dagen kinderopvang per week, van één tot twaalf jaar. Hiermee verdwijnt de kinderopvangtoeslag. Niet alleen kinderen van werkende ouders, maar alle kinderen krijgen recht op deze bijna-gratis kinderopvang.
• NSC draait het voornemen om de kinderopvang gratis te maken terug. Deze maatregel pakt volgens NSC vooral gunstig uit voor hogere inkomens, terwijl het effect op de arbeidsdeelname zeer beperkt is en er geen gunstig effect wordt verwacht op de ontwikkeling van kinderen. Bij de formele kinderopvang wil NSC een instellingsfinanciering. De kinderopvangtoeslag wordt vervangen door een inkomensafhankelijke bijdrage, die wordt geïnd door de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Dit vermindert problemen met terugvordering. Daarnaast wil de partij informele opvang, door bijvoorbeeld grootouders meer omarmen.
• Het CDA wil een verhoging van de kinderbijslag en het kindgebondenbudget. Kinderopvang wordt voor de meeste mensen bijna gratis.
• De SP wil het stelsel van toeslagen overbodig maken, door alle inkomens te verhogen en door de zorg, het wonen en de kinderopvang voortaan voor alle inkomens betaalbaar te maken.
• De SGP vindt het faciliteren en financieren van kinderopvang geen overheidstaak. Het budget voor kinderopvang willen zij investeren in alle gezinnen. De financiële ondersteuning van kinderen richten we meer op gezinnen met lage en middeninkomens.
• Bij1 wil gratis kinderopvang.
• FvD wil kinderbijslag omzetten in forse kindgebonden aftrekpost in de aangifte inkomstenbelasting.
• De PVV heeft in het verkiezingsprogramma niets opgenomen over kinderopvangtoeslag. Wel spreken ze hun ongenoegen uit over het toeslagenschandaal.
• Volt wil drie dagen per week gratis kinderopvang voor alle kinderen, ongeacht de werksituatie van de ouders. De optie van een inkomensafhankelijke bijdragen laten ze open.
• De ChristenUnie wil dat kinderopvang voor kinderen van 2 tot 4 jaar een algemeen toegankelijke voorzien wordt, voor twee dagen in de week. Daarnaast geeft de partij aan dat winstoogmerk niet gepast is vanwege de grote maatschappelijke functie van kinderopvang en financiering met veel gemeenschapsgeld. Alle kinderopvangorganisaties worden daarom non-profit als het aan de ChristenUnie ligt.
• PvdD wil dat kinderopvang gratis wordt voor mensen met een laag inkomen. De arbeidseis, dat beide ouders moeten werken om in aanmerking te komen, wordt afgeschaft.
• JA21 wil verschillende inkomensafhankelijke regelingen afschaffen, waaronder de kinderopvangtoeslag. In plaats daarvan willen zij 2 inkomensonafhankelijke regelingen, waaronder een huishoudtoelage op basis van de samenstelling van het huishouden. Kinderopvang moet wat JA21 betreft gratis zijn.
• 50PLUS wil een inkomensafhankelijke basiskorting van € 6.800,- voor iedere volwassene, die kan oplopen tot € 10.200,-, alsmede een bedrag per kind via een ouderschapsbudget.
• BVNL stelt dat ouders verantwoordelijk zijn voor de opvoeding van kinderen en niet de overheid.
• De piratenpartij wil gratis kinderopvang en een basisinkomensgarantie waarbij subsidies en belastingvoordelen voor laag-betaald werk, toeslagen, uitkeringen en uitvoeringskosten gecombineerd worden tot één budget voor een onvoorwaardelijk basisinkomen.
• De BBB wil een stelsel voor kinderopvang invoeren, met een beperkte eigen bijdrage. Dat doen we voor iedereen die aantoonbaar een bijdrage levert in loondienst, als ondernemer of als vrijwilliger of mantelzorger.
• Splinter wil dat kinderopvang 100% kosteloos wordt voor ouders, ongeacht of ze (betaald) werken of niet.
• Samen voor Nederland wil kinderbijslag behouden, maar kinderopvang beter organiseren en de toeslag hiervoor op een eenvoudigere wijze regelen.
• Nederland met een Plan wil dat kinderopvang voor kinderen vanaf 2 jaar gratis wordt.
• Partij vd Sport benoemt kinderopvang niet in het verkiezingsprogramma.
• De Politieke Partij voor het basisinkomen wil toe naar een basisinkomen, waardoor aparte toeslagen niet meer nodig zullen zijn. Zij stellen voor om dit eventueel stapsgewijs te doen, door bijvoorbeeld eerst de kinderbijslag te verhogen.
• Wat opvalt is dat de meeste partijen de kinderopvang goedkoper of gratis willen maken. Sommige partijen willen dat voor alle ouders, andere pleiten voor een inkomensafhankelijke regeling. Alleen BVNL, de SGP geven aan dat dit geen overheidstaak is. Verder is er ook een verschil in te zien in of (beide) ouders moeten werken om in aanmerking te komen voor gratis kinderopvang. De nadruk lijkt bij VVD en D66 op werk te liggen. PvdD en SP lijken de kinderopvang vooral in het kader van armoedebestrijding te zien. Het CDA, NSC en ChristenUnie kijken meer naar de maatschappelijke waarde, waarbij het gezin en familie een belangrijke rol spelen. VVD, D66, GL/PvdA, ChristenUnie, Volt, NSC, CDA, noemen ook expliciet het belang van kinderopvang in de ontwikkeling van het kind. 
• DENK, LB, LEF hebben hun verkiezingsprogramma nog niet openbaar gemaakt. Daarom zijn hun standpunten niet meegenomen.