Universiteit van Ghana en Zeeuws Archief houden expositie over slavernijverleden in Fort Elmina

In Ghana opende maandag 1 juli 2024 de tentoonstelling Slave Resistance & Trans Atlantic Slave Trade over de trans-Atlantische slavenhandel en vrijheid en verzet. De dubbeltentoonstelling is een samenwerking van het Institute of African Studies van de Universiteit van Ghana en het Zeeuws Archief.

Jeroen Verheul, ambassadeur van Nederland in Ghana, verrichtte 1 juli de opening van de dubbelexpositie in Fort Elmina, Ghana. Hannie Kool-Blokland, directeur van het Zeeuws Archief, zal via een videoverbinding een korte toespraak houden. Het Nederlandse deel belicht de slavenhandel vanuit economisch perspectief met een component ‘vrijheid’. Het Ghanese deel beziet de slavenhandel vanuit sociaal-maatschappelijk perspectief en schenkt aandacht aan ‘verzet’.

In de gezamenlijke expositie sluiten de twee delen op elkaar aan. Ze laten een meer samenhangend beeld zien van de geschiedenis van het slavenhandelsverleden tussen Nederland en Ghana. Het Ghanese deel van de expositie wordt verteld vanuit het perspectief van de inwoners van Ghana waar zowel slavenhandelaren als slaafgemaakten voorkwamen. Het Zeeuwse deel wordt verteld vanuit het perspectief van de Middelburgse Commercie Compagnie (MCC), die zich in de achttiende eeuw toelegde op de trans-Atlantische slavenhandel en alle administratieve documenten heeft nagelaten. In beide onderdelen worden ook de uitzonderingen belicht: mensen die in verzet kwamen tegen slavenhandel en mensen die ontsnapten aan een leven in slavernij en hun vrijheid herwonnen.

Rol inwoners Ghana en verzet

Het Ghanese deel van de tentoonstelling gaat over de rol van de inwoners van Ghana in de periode van de slavenhandel en over verzet tegen slavenhandel en slavernij. De expositie Slave Resistance Narrative in Northern Ghana: Every Human Being is a Human Being belicht een complex aspect van de slavenhandel. Inwoners van Ghana werden zowel tot slaaf gemaakt en verkocht óf handelden zelf in slaafgemaakten.

Evenals in Nederland, was er ook in Ghana verzet tegen slavenhandel en slavernij. Deze stemmen zijn niet of nauwelijks vastgelegd in documenten; ze werden van generatie op generatie mondeling doorgegeven, zoals verhalen over de vele grotten in het bergachtige landschap die als toevluchtoord dienden om aan een leven in slavernij te ontsnappen. Het aspect van verzet is lang onderbelicht gebleven. In deze tentoonstelling klinken de stemmen uit het verleden die vertellen over verzet, door in het heden.

Trans-Atlantische slavenhandel en vrijheid

Het deel van de expositie dat verzorgd is door het Zeeuws Archief, heeft als titel Trans-Atlantic Slave Trade – The Unity and Freedom’s Narratives from the Zeeland Archives. Aan de hand van documenten over de reis van het slavenschip ‘De Eenigheid’ uit 1761-1763 uit het archief van de Middelburgse Commercie Compagnie, wordt het verhaal verteld van de trans-Atlantische slavenhandel.

Het onderwerp ‘vrijheid’ komt aan bod in het verhaal van Tannetje Vrijheid. Ze was nog een meisje toen ze in 1762 uit Ghana werd meegenomen door een Zeeuwse kapitein, die haar via Suriname naar Zeeland bracht. Daar leefde ze in vrijheid.

Dialoog

In Nederland zijn na de officiële excuses voor het slavernijverleden in het hele land dialoogtafels opgestart om met elkaar te praten over het slavernijverleden en de doorwerking ervan in het heden. Ook in Ghana wordt in het kader van de tentoonstelling een dialoog georganiseerd om meer bewustzijn te creëren ten aanzien van het slavernijverleden ten tijde van de trans-Atlantische slavenhandel.

Samenwerking

De samenwerking tussen Zeeland en Ghana komt voort uit een bezoek van de Nederlandse ambassadeur in Ghana aan het Zeeuws Archief in 2023. Ambassadeur Jeroen Verheul bekeek het archief van de Middelburgse Commercie Compagnie en verkende met directeur Hannie Kool-Blokland de mogelijkheden tot samenwerking om de trans-Atlantische slavenhandel en het slavernijverleden vanuit meer perspectieven te belichten. Dit resulteerden uiteindelijk in een dubbeltentoonstelling.

Bezichtigen

De expositie start in het museum op het binnenplein van Fort Elmina. Dit fort aan de Ghanese kust was lange tijd in Nederlands bezit. De locatie speelde een cruciale rol in de handel in tot slaafgemaakte Afrikanen. 

De tentoonstelling is nog te zien in het door de West-Indische Compagnie gebouwde Ussher-Fort in Accra, de Universiteit van Ghana (locatie Legon) en het Institute of African Studies. Vervolgens zal de dubbeltentoonstelling in Zeeland te zien zijn. De datum en de locatie worden later bekend gemaakt.