Prinses Yennega, Queen Mother van de Mossi

_{Door Thorgal Nicasia}

Prinses Yennega, Queen Mother van de Mossi

Deel 1 van onze 4-delige serie over de oorlogs-koninginnen van Afrika:

De Mossi koninkrijken (1540 – 1895), ook bekend onder de naam Moose. Een volk dat binnen de West-Afrikaanse geschiedenis bekend staat om haar uitstekend functionerende cavalerie-eenheden, opereerde met succes diep achter vijandelijke linies.

De Mossi waren vaak een luis in de pels van de machtige superstaten zoals Mali en Songhai. De samenleving van de Mossi bestond uit vier dominante koninkrijken, die elk op hun beurt, onderling de competitie aangingen over dominantie van maar liefst 20 satelliet of Vassel koninkrijken.  De oorsprong van de Mossi koninkrijken, dat gelegen was in het huidige Burkina Faso, ligt in het verhaal van prinses Yennega, een legercommandante uit de lokale krijgerselite en dochter van een lokale gemeenschapsleider.

Het verhaal van prinses Yennega begint in het Gambara koninkrijk, een Afrikaans rijk dat bestond uit traditioneel Afrikaanse ingestelde gemeenschappen. Het was gelegen in het huidige noorden van Ghana. In pre-koloniaal Afrika wordt de cavalerie (manschappen te paard) bemand door de lokale elite. De cavalerie bestond uit goed getrainde manschappen die in tegenstelling tot voetsoldaten een hoge status hadden binnen de pre-koloniale maatschappij. De vader van prinses Yennega maakt onderdeel uit van deze elite en leidde zijn dochter op tot een vaardige krijger die door haar talent in instinct snel opklom binnen de rangen. Vanwege haar talent als ruiter maakte haar vader geen aanstalten om een geschikte partner voor haar uit te zoeken.  De visie van haar Vader en inmiddels Koning Nandenga was dat zij een groot leider zou worden, en misschien de troonopvolger.
Binnen de Afrikaanse samenlevingen was het mogelijk dat een vrouw als Koning de troon kon bestijgen.  Alleen verloor de vrouw een deel van haar macht aan haar man als zij trouwde.  Een andere reden voor Koning Nandenga om geen haast te maken met het uithuwelijken van zijn dochter. De populariteit van Yannega zwol aan en haar invloed en toekomstige macht zou het grootst zijn wanneer hij haar zou uithuwelijken op een latere leeftijd of in zijn geheel niet. Deze beslissing pakte enige tijd goed uit en Yennega vloog door de militaire rangen. 

^{Prinses Yennega met haar cavelerie. Picture Source UNESCO Series on Women in African History, Princes Yennega}
Ze ging verschillende militaire campagnes aan en won verschillende confrontaties met rivaliserende   gemeenschappen. Ook als jager was   ze zeer bedreven en ze haalde met haar manschappen veel buit binnen. De handel in dierenhuiden en voedselvoorziening van de gemeenschap ging gestaaf.  Yannega werd echter op een bijzondere manier toch in haar gevoel geraakt. Toen zij op een dag terugkwam van de jacht en door de menigte werd onthaald werd ze getroffen door een beeld. Een beeld dat je door de drukte gemakkelijk kan ontgaan, maar zij zag door alle commotie heen een moeder die vol overgave en liefde haar kind verzorgde. Getrokken door dit beeld, besefte Yennega dat er meer in het leven was, dan alleen haar carrière als toekomstig leider. Haar verlangen naar een kind zou nooit meer weg gaan. Al haar ambitie, carrière en roem konden geen betekenis hebben als ze niet zou weten hoe is om als moeder, liefde aan een kind te geven en deze te zien opgroeien.   

Haar gevoel en verlangen waren te groot om te onderdrukken; ze besloot haar vader te overtuigen dat ze een ander pad wilde kiezen. Op advies van haar moeder nam ze een gift mee voor haar vader en haalde ze alles uit de kast om hem te overhalen een partner voor haar te kiezen en haar de kans te geven de koningslijn een goed vervolg te kunnen geven. Hij wilde echter daar niks van weten, van een mogelijk moederschap van Yannega. In zijn ogen ging het belang van de gemeenschap voor. Het was niet dat hij geen liefde had voor zijn dochter of het haar niet gunde. Yannega was zijn meest dominante oorlogsleider, de manschappen keken tegen haar op en het volk liep met haar toekomstige Koningin weg. Het zou een te groot verlies presenteren als zij uit haar rol zou stappen. Koning Nandenga was niet van zijn standpunt af te brengen. 

Yannega het er niet bij zitten. Ze planten enkele okra’s in het buurt van het grote stenen huis waar haar vader als gemeenschapsleider woonde en liet de planten vlak voordat ze in de bloei stonden uitdrogen. Geërgerd vroeg haar vader hoe het kon dat ze haar planten had laten uitdrogen. Haar antwoord was treffend; ze zei hem dat hij zich meer bekommerden om enkele uitgedroogde planten dan haar verlangen voor een eigen gezin.  

Gekrengd door verdriet door het besluit van haar vader, besloot Yennega om haar carrière, ouderlijk huis en gemeenschap te verlaten. Dit is waar de verhaallijnen over prinses Yennega uit een lopen. Volgens de ene vertelling besluit Yennega om alleen op haar paard haar Koninkrijk te verlaten, en volgens de andere volgt een groep loyale krijgsruiters haar wanneer zij achter de vertrekplannen van de prinses komen.  Feit is dat ze vertrekt en zich ver van haar geboortegrond begeeft als zij met te paard besluit op de vlucht te gaan, voor de ambities van haar vader. Op een dag kwam zij aan de rand van een bos aan en zocht ze beschutting voor de nacht.  Hier kwam ze oog in oog te staan met Rial. Rial was een olifantenjager die zelf ook van zijn gemeenschap was weggelopen uit onvrede over zijn rol als zoon van de gemeenschapsleider. In het ene verhaallijn is Yennega onder de indruk van de Jagerskwaliteiten van Rial en wordt zij na enige tijd met hem te hebben opgetrokken verliefd.

^{Prinses Yennega die haar toekomstige geliefde Rial ontmoet.  Picture Source UNESCO Series on Women in African History, Princes Yennega.}
In een andere vertelling is het Rial die onder de indruk raakt van het charisma, het leiderschap en de kracht die Yennega uitstraalt nadat hij haar tegenkomt met een groep ruiters die zij aanstuurt, Nadat hij samen met haar en haar ruiters op olifantenjacht gaat, raken de twee met elkaar bevriend en volgt er een romance die een kind voortbrengt. Het kind werd genoemd Ouedraogo, wat mannelijk paard betekent. Dit om het paard te eren dat Yennega bracht naar haar geliefde Rial en de zoon die samen kregen; als teken van liefde en haar wens om de liefde als moeder voor haar kind te ervaren. Intussen in het Gambara rijk van vader Nedega, waren haar vader en volk met droefheid gestemd. Men dacht dat Yennega van haar paard was gevallen op haar weg terug van een militaire campagne en men hoopte nog lang dat ze zou terugkeren. Maar op gegeven ogenblik gaf haar vader de hoop op en berustte hij zich in het feit dat zijn dochter was overleden of het rijk zelf had verlaten om nooit meer terug te keren. Yenega’s vertrek had een grote leegte achtergelaten.

Op een dag echter meldde zich een jonge tiener zich aan het hof van Koning Nedega. Het was de jonge Ouedraogo, de zoon van prinses Yennega. Hij reed op hetzelfde paard waar zijn moeder jaren geleden mee was vetrokken en vertelde dat hij door gaar was gestuurd. Met vreugde vervult verwelkomde de Koning zijn kleinzoon op het hof. De gemeenschap had ondanks het verlies prinses Yennega zich verder ontwikkeld; zo was Koning Nedega lang niet de enige meer die in een groot stenen huis woonde. Maar ondanks de voorspoed bleef het verlies van zijn dochter zwaar op zijn hart wegen. Nu zijn kleinkind bij hem was verlangde hij om zich te herenigen met zijn dochter. Hij wilde spijt betuigen, haar in zijn armen sluiten en haar vertellen dat alles vergeven was en dat hij fout zat om haar te verbieden om haar grootste wens in vervulling te zien gaan, nadat zij zoveel had gegeven. Hij stuurde zijn kleinzoon terug om zijn moeder op te halen.
Bij haar komst van Yennega ontlaaide er een volksfeest. De populaire prinses had niet alleen haar weg teruggevonden naar het hof van haar vader, maar ook het volk sloot haar in de armen. Niemand was vergeten wat Yennega voor de gemeenschap betekende. En ze keerde niet alleen terug! Ze had haar man Rial en haar kind Ouedraogo aan haar zijde. Ze kreeg een koninklijk onthaal van het volk. Maar ze bleef er maar kort. Yennega keerde na enige tijd terug naar het gebied waar zij en haar man zich hadden gesetteld. Ouedraogo bleef bij zijn opa om als Vice-Roy (koningskind) in opleiding te gaan om op een dag een gemeenschap te leiden. De koning was verheugd dat zijn koningslijn een vervolg zou krijgen. Zo groeide Ouedraogo op tot een gerespecteerd leider in zijn gemeenschap. Hij had zijn moeders talent als ruiter, krijger en jager geërfd.

^{Ouedraogo en zijn leger vormen een nieuwe natie, De Mossi Koninkrijken. Picture Source UNESCO Series on Women in African History, Princes Yennega.}
Toen Ouedraogo oud genoeg werd om de troon te bestijgen, stuurde zijn opa hem eerst terug naar zijn moeder Yennega en vader Rial. De koning stuurde zijn beste soldaten en mensen die mee die in het nieuwe gebied een nieuwe gemeenschap moesten stichten. Ze settelden zich in het huidige Burkina Faso, waar zij onder leiding van Ouedraogo en zijn moeder Yennega aan de wieg stonden van de Mossi Koninkrijken. De Mossi domineerden de lokale gemeenschappen; nog vele jaren na de oprichting van de nieuwe Koningslijn van Ouedraogo, migreerden nog mensen uit het Gambara rijk naar de Mossi Koninkrijken. Dit volk had een voorliefde voor het paard en het dier werd hun symbool van militaire overwicht en macht. De Mossi zich als een geduchte tegenstander van andere dominante superstaten als de Songhai, Mali, Hausa en Kanem-Burno. De cavalerie van de Mossi verkreeg legendarische status na de inname van Timboektoe nadat het Malinese rijk op instorten stond. Daarnaast bleven de Mossi de traditionele Afrikaanse tradities trouw en weigerden zij mee te gaan in de Islamisering van pre-koloniaal West-Afrika. Ook tijdens de kolonisatie waren de Mossi één van de volkeren die standhielden in Afrika.

 
^{1Een standbeeld ter ere van prinses Yennega in Burkina Faso.  2 Princes Yennega wordt vaak op een steigerend paard afgebeeld.}
Prinses Yennega werd een symbool voor de onafhankelijkheid van de Mossi vrouwen. In de Mossi cultuur afgebeeld wordt Yennega steevast afgebeeld op een steigerend paard. De kracht en de symboliek van de Queen Mother en absolute matriarch die een machtig volk voortbracht, wordt tot op de dag van vandaag in Burkino Faso uitgedragen waar de bevolking overwegend bestaat uit afstammelingen van de Mossi koninkrijken in de Moose taal tot op de dag van vandaag nog wordt gesproken.
^{Nakomelingen van de Mossi die in traditionele kledij tijdens middeleeuwse festivals in Afrika de oude tradities in ere houden}

Deel 2 uit deze serie gaat over Amina, Konigin van Zaria of ook beter bekent onder de Sultana van Zazzou. Zij verenigde de Hausa stadsstaten door het zwaard en schild en zij stond bekend om mannen die zij op het slagveld had veroverd tot haar minnaar te maken. 

_{Sources: 1. UNESCO Series on Women in African History, Princes Yennega. 2. African studies in French for the Elementary Grades Picture Sources: UNESCO Series on Women in African History, Princes Yennega. Illustrator: Yann Degruel}