Nazaten van trans-Atlantische slavernij kunnen gratis hun achternaam veranderen

De gemeente Amsterdam heeft deze week aangekondigd dat het vanaf nu de kosten vergoedt wanneer Amsterdammers hun achternaam wijzigen die door slavenhouders of -handelaren aan hun voorouders gegeven is. Dit schrijft de gemeente op haar website, in een bericht waarin het gewag maakt dat tienduizenden Amsterdammers afstammen van tot slaaf gemaakte mensen. Het bericht laat ook enkelen aan het woord:

Onze familienaam is afgenomen. Dat terugdraaien voelt als een bevrijding en overwinning.”

Het bericht citeert Gideon Everduim die woont op IJburg en directeur is van de grass roots organisatie For An Equal Society. Hij wil graag zijn achternaam veranderen. “Everduim is een nietszeggende naam die voorkomt op Curaçao en in Suriname, bij mensen die geen familie van elkaar zijn. Dat betekent waarschijnlijk dat de naam door een slavenhandelaar is gegeven die in beide gebieden actief was. Ik weet er verder nog weinig van, dat wil ik graag nader onderzoeken.”

Initiatiefnemer

Everduim is initiatiefnemer van de nieuwe regeling voor naamswijziging. “Ik ben helemaal blij dat dit idee van 3 jaar geleden nu via raadsmoties in een aantal steden is aangenomen. Volgend jaar komt er een landelijke regeling.” De regeling houdt in dat de gemeente het grootste deel van de kosten vergoedt van een naamswijziging. Vooruitlopend op de landelijke invoering, voert Amsterdam de regeling nu al in.

Bevrijding

Ik weet nog niet welke naam ik wil nemen. Een die onze voorouders eert – die hun leven gegeven hebben – en die bij onze familie past. Daar hebben we nu in de familie het gesprek over. Iedereen loopt daarin z’n eigen proces. Maar wij zijn ons altijd bewust geweest van onrecht. Zo vierden we nooit Sinterklaas en lazen zowel Europese als Afrikaanse literatuur. Mijn moeder noemt het feit dat we Everduim heten ‘achternaamgenocide’. Onze voorouders waren hun thuis en hun vrijheid kwijt, werden verkracht, uitgebuit en vermoord. Dan ook nog je naam afnemen, stript je van je identiteit. Dat terugdraaien voelt als een bevrijding en overwinning.”

Aanvraag naamswijziging

De aanvraag voor de naamswijziging gaat via Justis. Dat is een landelijke overheidsinstantie. Bij de aanvraag moet onder meer een onderzoeksrapport van een psycholoog zitten. Dat onderzoek is om aan te tonen dat de aanvrager psychische hinder heeft van de achternaam. Amsterdam betaalt de rekeningen van de aanvraag en van het psychologisch onderzoek. Zaken als een nieuw paspoort of rijbewijs moet de aanvrager zelf betalen.

Landelijke regeling

Justis werkt momenteel aan een speciale regeling die het voor deze mensen straks makkelijker maakt om kosteloos hun achternaam te wijzigen. Het is dan niet meer nodig een psychologisch rapport mee te sturen met de aanvraag. De verwachting is dat deze regeling in 2024 klaar is. Tot die tijd blijft een psychologisch onderzoek onderdeel van de aanvraag.