Dande Di Aruba | Een docu van Cindy Kerseborn over een bijzondere nieuwjaarstraditie

Het begint rond middernacht en eindigt in de ochtend. Op het eiland Aruba gaan muzikanten rond de jaarwisseling langs de deuren met de Dande, een oud Arubaans gebruik om met muziek en beste wensen voorspoed te brengen voor het nieuwe jaar. Filmmaker Cindy Kerseborn verdiept zich in de documentaire Dande di Aruba in deze Arubaanse traditie, die voor veel Nederlanders onbekend gebied is.

Dande di Aruba volgt de 90-jarige Vicente als hij zich enkele dagen voor Nieuwjaar voorbereidt om met zijn muziek van deur tot deur te gaan en de beste wensen te brengen.  De liederen die Vicente zingt heeft hij van zijn ouders geleerd. Zijn oude tambu (trommel) is ooit van zijn vader geweest. Wie goed luistert naar wat hij speelt hoort het drama van het verleden in de Arubaanse cultuur. Zo vertrouwd als de Dande is, hij roept ook veel vragen op bij de Arubanen. Kleurrijk en goedgebekt, met de tambu tussen de benen op een veranda of onder de schaduw van de boom, gaan ze met elkaar in discussie over de oorsprong van hun inheemse muziek. Is de Dande met zijn aanstekelijke ritme Europees, Afrikaanse of inheems? Heeft het iets spiritueels, iets magisch? Of heeft Dande iets te maken met de religie? 

Dande is altijd een mannenzaak geweest. Sommige mannen denken dat vrouwen de Nieuwjaarszegen van de Dande niet kunnen afroepen. In haar eigen huis zit de 90-jarige grand old lady Tity Tromp trommelend op haar tambu. En elk nieuwjaar opnieuw vertellen drie generaties van de familie Tromp met veel zelfspot het verhaal van de Dande vanuit het vrouwenperspectief. Hoe reageren ze op het uitgesloten worden? Er wordt hard gelachen om elkaar en humorvol gekibbeld. De groep speelt alle muziekinstrumenten: wiri, tambu, maracas, quatro, tamboerijn en de clave; een kleindochter zingt, de omstanders voegen zich erbij met handgeklap. De herhaling werkt hypnotiserend  aanstekelijk. Van de Dande word je vrolijk, al hoor je ‘m voor het eerst.

OVER CINDY KERSEBORN, FILMMAKER

Dande di Aruba is de laatste documentaire van Cindy Kerseborn. Ze heeft in 2017 en 2018 rond de jaarwisseling met haar crew gefilmd op Aruba en de opnamen voltooid. In september 2019 kwam ze  onverwacht te overlijden.

Ze liet een document achter dat ze had gebruikt bij het draaien van de film. Daarin beschrijft ze in grote lijnen de personages en hun intenties; en de obstakels die zich aandienen als het gaat om het behoud en de ontwikkeling van Dande als cultuurfenomeen. Ze geeft ook de thema’s aan die ze wil gebruiken, los van het muzikale. Dat zijn vraagstukken die haar een leven lang hebben beziggehouden: het racisme en de plaats van de vrouw, het probleem rond het superioriteitsdenken. Cindy was vooral gespitst op de ontkenners van de Afrikaanse oorsprong van Dande. Ook beschrijft ze een groepsscène met leden van een Dande-groep die alleen uit vrouwen bestaat. Iets waar sommige Dande fans niets van moeten hebben.

Ze beschrijft minutieus de momenten die ze hoopt te kunnen filmen. Door haar geestesoog gezien, ontspint zich een warmbloedig verhaal over ‘brengers en ontvangers’ van de Dande die dreigt weggevaagd te worden door commercie en de waan van de dag.

Cindy benaderde de Dande als een verhaal van zelfontdekking. Als een mozaïek van de huidige tijd en van lang vervlogen tijden. Ze heeft oog voor de indringende momenten van weemoed en ook hardnekkig bijgeloof, voor de postkoloniale intriges over afkomst en identiteit op een eiland dat ooit niet meer was dan een slavendepot, geëxploiteerd door Nederland voor de Europese kolonisten en hun plantages. Hier vond de Dande zijn oorsprong.

Wat Dande spelers gemeen hebben is dat ze hoop geven voor het nieuwe jaar. Dat moet het geweest zijn waarom Cindy zo gespitst was om deze film te maken. Om dit ritueel van hoop vast te houden en te koesteren. 

“Het viel Cindy zwaar om te accepteren dat ze de film waar ze al jaren aan werkte niet zou afmaken. Ze belde mij met de vraag of ik lang wilde komen om iets ‘zakelijks’ te bespreken. Cindy had besloten dat ik de film moest afmaken met haar vaste kern van medewerkers. Tot op het laatst bleef ze instructies geven en viel het haar zwaar om  haar film uit handen te geven. De film is gemonteerd door Jelle Redeker in samenwerking met mij. Volgens mij is het een echte Cindy Kerseborn film geworden.” - Sherman De Jesus, Filmmaker

Portretfoto credits: Luca Izarin en Leon de Levita