Zwarte Piet moet nu eindelijk eens verdwijnen uit het Sinterklaasjournaal

Open brief van Doorbraak aan de NTR en aan alle andere personen/instanties die meewerken aan het Sinterklaasjournaal

Beste lezer,

Wij, tegenstanders van Zwarte Piet, richten ons langs deze weg tot de publieke omroep NTR en tot het Sinterklaasjournaal. Zoals zoveel antiracisten voor ons, is ook onze insteek: Zwarte Piet moet nu eindelijk eens verdwijnen uit het Sinterklaasjournaal.

In 2016 ondertekenden maar liefst zo'n 200 Bekende Nederlanders (BN-ers) een open brief aan de NTR, waarmee ze opriepen om de Zwarte Piet-figuur uit het Sinterklaasjournaal te verwijderen. De brief van de BN-ers sorteerde geen enkel effect, en leverde slechts een nogal lauwe reactie op van Paul Römer (algemeen directeur NTR) en Carel Kuyl (mediadirecteur NTR), te lezen op https://www.ntr.nl/site/nieuws/Het-Zwarte-Pietendebat/203/.

Met deze open brief doen wij nu opnieuw een beroep op alle verantwoordelijken binnen én buiten de NTR die op de een of andere manier betrokken zijn bij de instandhouding van de racistische karikatuur in het Sinterklaasjournaal. Onze brief is gericht aan iedereen die meewerkt aan de instandhouding van het Zwarte Piet-racisme: van de directeur van de NTR tot de acteurs van het Sinterklaasjournaal, van de geluidsman tot het kerkgenootschap van de Zevendedagsadventisten dat haar gebouw beschikbaar stelt voor opnames van het Sinterklaasjournaal, en van de regisseur tot de castingbureaus. 

Wij constateren dat er bij de NTR niet alleen geen enkele betekenisvolle vooruitgang wordt geboekt in het proces van afschaffing van de Zwarte Piet-figuur, maar ook dat de publieke omroep zelfs baat lijkt te hebben bij het voortduren en eindeloos oprekken van wat men “het Zwarte Piet-debat” noemt. Het “debat” is immers goed voor de kijkcijfers. In plaats van over een “debat” spreken wij liever van het tegen beter weten in hardnekkig vastklampen aan een racistische traditie waarover steeds meer mensen zich boos maken. 

De NTR heeft in de afgelopen jaren steeds beweerd dat zij voor de publieke omroep geen leidende rol ziet weggelegd in het proces van afschaffing van Zwarte Piet. De NTR volgt de maatschappelijke ontwikkelingen, zo horen we keer op keer. Voor de duidelijkheid: die “maatschappelijke ontwikkelingen” gaan inmiddels al langere tijd richting het verdwijnen van Zwarte Piet (onder andere de gemeenten Amsterdam, Rotterdam en Leiden hebben al besloten dat de Zwarte Piet-figuur moet gaan verdwijnen uit de lokale Sinterklaasintocht in die steden). Met andere woorden: de NTR volgt deze “maatschappelijke ontwikkelingen” juist niet. 

Hoewel het Sinterklaasjournaal wel wat heeft geëxperimenteerd met alternatieve Pieten, is de blackface-Piet nog altijd een prominent onderdeel van het programma. Inmiddels weten we dat dat in 2018 niet anders zal zijn, ook al heten de black face-Pieten nu ineens Roetveegpieten en worden gouden oorringen en dikke lippen in de ban gedaan. Hoe vaker Roetveegpieten door de schoorsteen gaan, hoe meer roet die Pieten op hun gezicht hebben, zo heeft de NTR met de nodige aarzeling onlangs laten weten. Met andere woorden: een deel van de Roetveegpieten blijft ook dit jaar weer blackface-Piet. En er verandert nauwelijks iets. De NTR denkt dat je racisme kunt uitfaseren, elk jaar ietsje pietsje minder racistisch. Maar elke black face-Piet is racisme, en elke black face-Piet is er één te veel. 

De NTR kan tot in den treure blijven beweren dat zij geen leidende rol heeft in de discussie, maar in de praktijk blijkt zonneklaar dat de omroep die functie wel degelijk heeft. Ouders die op scholen verandering teweeg proberen te brengen in de Zwarte Piet-figuur, krijgen vrijwel zonder uitzondering te horen dat de school het Sinterklaasjournaal volgt. De kant-en-klare lespakketten die bij het Sinterklaasjournaal horen, vormen een gemakkelijke lesinvulling voor overwerkte, onderbetaalde leerkrachten. Honderdduizenden kinderen worden op school zodoende wekenlang geconfronteerd met een racistische karikatuur, met dank aan de NTR. Je kind dan maar thuishouden betekent repressie en boetes. Ouders die hun kinderen niet willen confronteren met het Zwarte Piet-racisme, komen klem te zitten als de school van hun kinderen zich verschuilt achter het Sinterklaasjournaal. 

De realiteit is dus dat de NTR wél een leidende rol heeft, of de omroep dat nu expliciet nastreeft of niet. Als de NTR zou besluiten om geen black face-Pieten meer in het Sinterklaasjournaal te gebruiken, dan betekent dat concreet het einde van de racistische karikatuur. Dat weten de makers van het Sinterklaasjournaal maar al te goed. In plaats daarvan zijn we al jaren getuige van een soort kringverwijzing: instellingen en bedrijven die Sinterklaasactiviteiten organiseren, verwijzen voor kritiek op Zwarte Piet naar het Sinterklaasjournaal, terwijl de makers van het Sinterklaasjournaal op hun beurt weer verwijzen naar “de maatschappij”. Zo blijven we met z'n allen in een kringetje rondlopen en blijft het Zwarte Piet-racisme gehandhaafd. 

Waar Zwarte Piet en de Sinterklaastijd voor veel zwarte Nederlanders pijnlijke, vernederende aangelegenheden zijn, lijkt scenarioschrijver Ajé Bosschuizen de strijd voor de afschaffing van Zwarte Piet vooral te zien als een garantie op aandacht voor zijn programma. Al in 2015 erkende hij dat hij misschien wel met het Sinterklaasjournaal gestopt zou zijn als - zoals een vriend van hem zei - “het sinds de Pieten-discussie niet zo spannend was geworden”. Dat iedereen het over je programma heeft, is “de droom van iedere programmamaker”. Duidelijk is dat hij en de NTR veel te winnen hebben bij het voortduren van “het debat”, zoals witte mensen altijd iets te winnen hebben bij het in stand houden van racisme. In de brief van Römer en Kuyl wordt opgemerkt dat Nederland “de adem inhoudt”, als zou het hier gaan om een spannende thriller in plaats van een gênant koloniaal overblijfsel. 

Het feit dat noch het vertrek van Erik van Muiswinkel en Jochem Myjer, noch de uitspraken van Dieuwertje Blok in 2015, noch de oproep van de BN-ers ook maar enig betekenisvol effect lijken te hebben gehad, doet vermoeden dat de koers van het Sinterklaasjournaal wordt bepaald door een select groepje voornamelijk oudere witte mannen, met Bosschuizen voorop. Bosschuizen heeft Blok destijds naar eigen zeggen zelfs aangesproken op haar opmerking dat blackface maar eens moest verdwijnen. En ja, Blok gebruikte het woord “black face”. Ze houdt zich sindsdien stil. Dat zij niet haar verantwoordelijkheid neemt en opstapt, verbaast ons. Ze lijkt een van de weinige mensen die het werkelijk begrijpt en die desondanks nog steeds onderdeel is van het project.  

In de brief van Römer en Kuyl wordt verwezen naar de Regenboogpieten uit 2006 en de variëteit aan Pieten (plus een zwarte Sinterklaas die volgens Bosschuizen “op bisschop Tutu leek”) uit 2014 als een soort heldendaden. Het Sinterklaasjournaal “stak haar nek uit”, aldus de heren. Het beëindigen van een racistische traditie is niet “je nek uitsteken”, nee, het is het absolute minimum van fatsoen! Buiten Nederland begrijpt zo ongeveer iedereen dat; binnen Nederland begint het gelukkig ook steeds verder door te dringen. De VN begrijpt het. De Kinderombudsman begrijpt het. Elke mensenrechtenorganisatie die zich over het fenomeen heeft uitgesproken begrijpt het, maar het old boys network van de NTR wil er maar niet aan en dus komt men in 2018 wederom met een ruggengraatloze schijnoplossing. 

De brief van Römer en Kuyl uit 2016 eindigt met het uitspreken van “vertrouwen in de afloop”, alsof het gaat om een natuurlijk proces dat verder niet echt te beïnvloeden valt en waarbij je maar moet afwachten wanneer en hoe het eindigt. De publieke opinie is kennelijk bepalend. Römer en Kuyl constateren een groeiende groep mensen die verandering wil. Gaat de NTR racisme pas afschaffen als de meerderheid van de bevolking daar achter staat? Onrecht schaf je niet af op basis van de publieke opinie, nee, daar maak je korte metten mee. Dát is je nek uitsteken! 

Waar het op neerkomt, is dat de NTR geen verantwoordelijkheid neemt en dat de NTR de boel rekt, zo lang als mogelijk, want dat is goed voor de kijkcijfers en zo lekker “spannend“. De zogenaamd gewaagde Regenboogpieten zaten in 2006 in het Sinterklaasjournaal. Het is nu 2018. We zijn twaalf jaar verder en het Sinterklaasjournaal is nog altijd niet vrij van racisme. Ons geduld is op. 

Wij eisen dat de NTR haar verantwoordelijkheid neemt als publieke omroep met een expliciete taak op het gebied van diversiteit. Wij eisen dat de NTR racisme nu eindelijk serieus neemt en korte metten maakt met een fenomeen dat al lang tot het verre verleden had moeten horen. Wij laten ons niet langer met een kluitje het riet insturen. 

Met vriendelijke groet, 

Tegenstanders van Zwarte Piet