Zo'n typische knoop

Die typische knoop die 400 jaar geleden gelegd werd hé.

Die knoop waar sommige zwarte mensen mee worstelen, die geen besluit kunnen nemen over hoe ze zichzelf noemen en geїrriteerd raken omdat ik dat besluit wel neem. En dan eisen dat ik me net als hun plaats in een positie waar ik mezelf karakteriseer zoals anderen dat willen. Alsof ik me moet verontschuldigen voor mijn zwart zijn.

Wat vanmorgen een plezierig interview moest zijn op Radio Mart verviel heel snel in een gehaal en getrek met een neerbuigende beller, die eerst zei dat ze “rillingen kreeg van die Meneer Marvin omdat hij zichzelf zwart noemt.”

Ik glimlachtte beleefd, want Agnes Hofman, de interviewer zei dat men dat kan horen op de radio, en ik legde uit dat ik mezelf inderdaad zwart noem, omdat ik een zwarte man ben. “Maar zwart is toch een kleur? Waarom zegt u niet ‘donker’? bracht ze in. Ik zuchtte en rolde mijn ogen naar de anderen in de studio, want ik was niet voor dit gesprek in de uitzending. Ik legde toch geduldig uit dat ik mezelf “a black man” noemde toen ik in het Engelstalige Caribisch gebied woonde en dat gemakkelijkheidshalve vertaald dat mij een "zwarte man" maakt in Nederland. Autochtone Nederlanders zijn voor mij daardoor “witte mensen” en niet blank.

De mevrouw ging toen in frontale aanval en noemde mijn uitleg daarop een “zwak excuus” en terwijl zijzelf zwak pareerde met “ja maar wat noem je dan paars, blauw en rood; dát zijn toch kleuren”, kwam het radioprogramma ten einde. Net voordat ik haar kon vragen of, vanuit haar gedachtengang, blank een kleur was.

Ik kon haar daardoor ook niet verder uitleggen dat ik mezelf ook wel Afro Nederlander noem. En dat ik nooit en te nimmer “neger” of “zwarte” accepteer, of één van die andere geladen woorden die witte mensen wel eens proberen te gebruiken om mensen als mij aan te duiden.

“Donkere man” accepteer ik wel, maar dat is zo’n woord waarop alle mensen beroep mogen doen die donkerder zijn dan wit. Neen, ik deel niet. Ik heb mijn eigen woord.

Neen, ik ben zwart, een trotse zwarte man die verder gaat dan zo’n geprostitueerd woord als "donker" dat sommige goedbedoelende witte mensen gebruiken omdat wij geen eenduidige benaming voor onszelf hebben en waarvan ze aannemen dat het een veilige is die ons niet zal kwetsen. En dat sommigen van ons liever gebruiken omdat ze zich ergens toch wel schamen voor hun huidskleur.

Voor mij is mijn zwart zijn geen kleur, maar mijn identiteit. Een identiteit van een man van Afrikaanse origine, een komaf waarvoor ik me niet schaam en waarvoor ik geen excuusbenamingen als "donker" ga accepteren. Ik ben ook geen “creool” dus. "Blakaman" ben ik dan weer wel. 

Het hele geval deed me denken aan vroeger in Suriname, toen lichtergetinde mensen aan mijn soort zwarte Surinamers dingen mochten zeggen als “gedraag je naar je kleur” of “weet je wel waar je vandaan komt?” In 2005 zei een invloedrijke lichtgetinte hotelier in Paramaribo dat nog tegen me. "Weet dat mens wel waar ze vandaan komt?" Hij had het over de toenmalige minister van Toerisme, een prachtige Marronvrouw. Hoeveel universiteitsdiplomas ze ook niet zou behalen, voor hem was ze een dyuka, een bosbewoner, en minderwaardig. Ik schudde mijn hoofd toen en vroeg me af of die omhoogevallen lul wel doorhad dat ik net zo zwart ben als die vrouw waarvan hij vond dat zij respect voor hem moest hebben alleen omdat zijn huidskleur lichter is dan die van haar. Maar enfin ... 

Jammer dat het interview vandaag te vroeg of op tijd tot een eind kwam.

Ik had de beller willen vragen of ze ooit de met dezelfde neerbuigende vijandigheid heeft gebeld naar één van de televisiestations hier in Nederland die in de ondertiteling van films, schrijven “zwarten” in plaats van "zwarte mensen" wanneer er gesproken wordt over “black people”, of “mijn nikker” wanneer er een acteur zegt “my niggah”.

Ik had haar willen vragen of ze met dezelfde neerbuigende vijandigheid en hetzelfde gezucht naar NRC Handelsblad belde toen die enkele weken geleden “NIGGER ARE YOU CRAZY?" gebruikten als titel van een verhaal.

Ik had haar zoveel willen vragen, maar onze tijd was om.

Mijn gelegenheid om te praten over een tijdschrift voor onze gemeenschap werd me afgesnoept door iemand die nog zwaar in de knoop zat met zichzelf. Typisch. Het typische gedrag van de zwarte mensen die liever een ontwikkeling verstoren dan eraan bijdragen.

Ja, net als die zwarte vrouw die weigerde te geloven dat deze zwarte man een leidinggevende positie heeft op zijn dagelijkse kantoorbaan. Ook zo’n typische knoop waaruit velen van ons zich 400 jaar later nog niet hebben kunnen worstelen. 

Heb ik verteld over hoe diezelfde knoop ervoor zorgde dat mensen ridiculend lachtten toen ik laatst een foto plaatste op Facebook van mezelf in een dashiki? 

Of zijn dit allemaal nieuwe knopen? Want we hebben er een paar ... 

Marvin Hokstam. Uitgever AFRO Magazine