Mitchell Esajas: hoe Jenny Douwes het publiek heeft misleid

Mijn naam is Mitchell Esajas, ik was het afgelopen jaar naast Jerry Afriyie een van de organisatoren van de poging tot vreedzaam protest van Kick Out Zwarte Piet tijdens de nationale Sinterklaasintocht in Dokkum. Ik wil graag van mijn spreekrecht gebruikmaken om de ernst van de zaak, de gevolgen die dit voor mij heeft gehad en het perspectief van de demonstranten die met ons mee, waren toe te lichten.

De vrijheid van meningsuiting en betoging hoort voor iedereen te gelden

Net als de meeste mensen die op zaterdagochtend 18 november 2017 vroeg in de bus stapten, in Amsterdam en Rotterdam, om gebruik te maken van onze vrijheid van meningsuiting en betoging ben ik een persoon die simpelweg gelooft in een samenleving waarin iedereen ongeacht ras, kleur, seksualiteit/gender, geloofsovertuiging gelijk en met waardigheid wordt behandeld.

Ik ben geboren en getogen in Amsterdam maar mijn ouders komen uit Suriname. Ik heb toen ik kind was ook meegedaan aan de Sinterklaastraditie. Thuis heb ik nog een foto waarin ik, waarschijnlijk in groep 3 of 4, op de eerste rij zat om pepernoten in ontvangst te nemen van zwarte piet. Enkele jaren later, waarschijnlijk in groep 7, kreeg ik echter de boodschap van mijn moeder dat ik mijn schoen thuis niet meer hoefde te zetten. Toen ze mijn oudere zus op een dag op de fiets naar school bracht werd ze door twee kleine kinderen aangezien voor de knecht van Sinterklaas: “Kijk mama, zwarte piet, zwarte piet” zeiden de kinderen terwijl ze naar mijn moeder wezen. Het was een intense gebeurtenis, want ik heb het verhaal talloze keren aangehoord.

Echter, niet alleen van mijn moeder, ik heb talloze vergelijkbare verhalen van familieleden en vrienden gehoord die allemaal wat gemeen hebben: ze hebben een donkere huidskleur. Dit is de reden dat wij afgelopen jaren in de bus zijn gestapt om deel te nemen aan een vreedzaam protest tegen zwarte piet – terwijl het voor vele witte mensen een seizoen van gezelligheid, samenzijn en warmte is – is het voor veel zwarte mensen, in het bijzonder voor vele zwarte kinderen een tijd waarin je geconfronteerd wordt met pesterijen, discriminerende en racistische beelden en opmerkingen en de afgelopen jaar steeds meer verbaal en soms fysiek geweld. Het is voor velen van ons een hel. Ik heb veel van de verdachten horen zeggen dat ze de snelweg blokkeerden zodat de kinderen “een mooi feest” konden hebben (verdachte Henk A.). Als we het hebben over “de kinderen”, vraag ik me af, welke kinderen? De Kinderombudsman heeft in het rapport “Zwarte Piet vraagt om aanpassing” het volgende gesteld:

“De figuur van Zwarte Piet kan bijdragen aan pesten, uitsluiting of discriminatie en is daarmee in strijd met het Kinderrechtenverdrag. De Kinderombudsman stelt dat Zwarte Piet zodanig moet worden aangepast dat kinderen geen negatieve effecten meer ervaren door het Sinterklaasfeest.”[1]

Democratische rechtsstaat

Op school heb ik altijd geleerd dat we in een democratische rechtsstaat leven waarin de verworven vrijheden een hoog goed zijn. Daarnaast heb ik op school geleerd dat de vrijheid van meningsuiting en vrijheid van betoging fundamentele grondrechten (grondwet is een wetboek) en bouwstenen zijn binnen onze democratie.

Wat we in de zaak echter zien is dat een groep burgers, de verdachten die zichzelf met trots de #blokkerfriezen noemen, vinden dat deze grondrechten wellicht weer gelden behalve als je tegen zwarte piet bent, of tenzij je op de dag van de intocht wilt demonstreren. Ik citeer een Tweet van journaliste Saskia Belleman:

“Janneke J. zegt voor het recht op demonstratie te zijn. Vindt ze dat zij erover ging om de demonstranten te blokkeren, vraagt de OvJ? Janneke J. blijft erbij dat de demonstratie niet op die dag had gemoeten. “Dat is mijn mening.” [2]

Zoals onze advocaat al aangaf is dit niet alleen een ernstige schending van het grondrecht op vrijheid van betoging, het heeft ook echt een emotionele traumatische impact gehad op mij, de inzittenden van de bussen en vele mensen die met ons meekeken via Facebook live-streams en de verhalen over de snelweg blokkade hebben gehoord, gezien of gelezen. Ik heb meerdere demonstraties meegemaakt maar dit was toch wel een van de meest beangstigende momenten in mijn leven. We reden nietsvermoedend vanuit Amsterdam naar Dokkum en opeens zagen we enkele auto’s voor ons vertragen waardoor de bus abrupt moest stoppen. Enkele mannen stapten met gebalde vuisten uit en stormden op de bus af.  De agressie aan de kant van deze mensen spatte ervan af, we waren bang dat de mannen de bus zouden binnenstormen om ons aan te vallen.

Door de gevaarlijke actie van de verdachten is er nu een grote groep mensen, waaronder ik, die angst heeft om van hun fundamentele recht op vrijheid van meningsuiting en betoging gebruik te maken. Mensen zijn bang gemaakt om te demonstreren tegen zwarte piet door de agressieve acties van deze verdachten. In de diverse getuigenverklaringen was te lezen wat voor impact het op demonstranten het heeft gehad. De verklaring van de buschauffeuse vond ik erg illustratief voor de emotionele schade die de verdachten bij mij en anderen hebben veroorzaakt.

Slechts twee dagen voor de intocht hadden we via busvergelijker.nl een maatschappij gevonden die ons naar Dokkum kon brengen. We hadden 2 bussen vanuit Amsterdam en een bus vanuit Rotterdam. De bus die vanuit Rotterdam vertrok was online geboekt. De chauffeuse was een witte Nederlandse vrouw die in principe gewoon haar werk wilde doen. In haar getuigenverslag is te lezen hoe ze tijdens het verhoor in tranen uitbarstte omdat ze opnieuw beleefde hoe dreigend de situatie was toen haar bus op de snelweg plotseling werd afgesneden:

"Door het afsnijden en de bejegening van de mensen buiten de bus heb ik angst. Was het alleen een blokkade, dat ook niet weet ik, maar dan was ik niet zo angstig geweest. Maar nu ik afgesneden ben en het gevaar dat het opleverde voor de passagiers in mijn bus en voor mij en de mensen rondom de bus met mutsen en hoody’s, dat maakte mij angstig. De gebaren die werden gemaakt en de woeste blikken hebben nog meer impact op mij gehad. Dat er over de vluchtstrook werd gereden etc. De manier waarop alles gebeurde vind ik niet kunnen. Ik had zoveel angst dat ik niet meer naar mijn werk durfde. (…) Dat iemand vanuit Friesland naar Rotterdam/Duivendrecht komt en ons blijft volgen naar Friesland vind ik angstig. Waartoe zijn ze nog meer in staat, ik weet het niet."

Ten tijde van het moment dat ze werd verhoord zat ze getraumatiseerd thuis en mocht ze geen mensen meer vervoeren van de ARBO-arts. Huub, een andere demonstrant en in het dagelijks leven student Geneeskunde heeft een hersenschudding opgelopen en waardoor hij enkele maanden vertraging heeft opgelopen met de studie. Door de blokkade en de nasleep ervan heb ik op mijn werk als studieadviseur op de Universiteit van Amsterdam niet optimaal kunnen uitvoeren. Ik heb er 4 jaar gewerkt als studieadviseur, een functie waarbij ik studenten hielp bij het plannen van hun studie maar ook ondersteunde bij psychologische en gezondheidsproblemen. Ook was ik verantwoordelijk voor de dagelijkse coordinatie van een opleiding Medische Antropologie. Zelf heb ik, met name, de dagen na de actie enorme stress ervaren waardoor ik me niet kon concentreren op mijn werk op de Universiteit van Amsterdam. Tijdens de actie was ik live op Facebook Ik hoop dat u als rechter, OvJ en ook verdachte en alle andere toehoorders voelen en beseffen hoe ernstig, en hoe bedreigend en agressief deze actie was.

Jenny Douwes en verantwoordelijkheid

In de media en ook tijdens de zittingen van de afgelopen dagen hebben de verdachten proberen te doen voorkomen alsof de gehele actie enigszins toevallig is gebeurd en het gewoon een ludieke actie was. Ik heb persoonlijk en namens KOZP ook aangifte gedaan tegen mevr. Jenny Douwes, omdat ze willens en wetens het OM, de politie, de burgemeester en het publiek heeft misleid. In een artikel van d.d. 8 oktober jl. zien dit als showproces’’ Wierd Duk zei ze:

„Ons plan was om op de snelweg een ludieke langzaamaanactie te houden om die activisten duidelijk te maken dat wij geen gevaarlijke demonstratie tussen onze kinderen wilden. Toen ik werd gebeld door de politie – die zei ’stoppen nu, anders word je vervolgd’ – heb ik mijn oproep direct ingetrokken. Ik ga er dan ook van uit dat ik word vrijgesproken.”[3]

In het politiedossier heeft u kunnen lezen dat mevr. Douwes op de vooravond, tijdens en na de blokkeeractie betrokken was bij de planning en coördinatie van de actie. Een avond voor de intocht, op 17 november 2018, ontving ik een Facebook bericht van iemand die aangaf dat hij met een nep-account in een Facebook chat terecht gekomen met Friezen die wilden proberen de weg te blokkeren.  Ik maakte ook een nep-account en zag wat de plannen waren. We zouden echter via een andere route, via de A7, naar Dokkum gaan. 

Ook bleek uit de chat dat mevr. Douwes nog steeds betrokken was. Ze schreef: “Ik wil alleen even zeggen dat iedereen gewoon voorzichtig moet doen met nieuwe mensen want het zou jammer zijn als er politie of journalisten nu tussenkomen.”

Daarnaast heeft de politie uit een WhatsApp chat die na de chat is aangemaakt na het misdrijf kunnen zien dat mevr. Douwes nauw betrokken was bij de groep verdachten. Mevrouw Douwes heeft sindsdien veel media aandacht gekregen en wordt door velen als heldin gezien. Ze profileert zichzelf als ‘stem van het volk’ maar verdraait en misleidt bewust de feiten door te doen alsof ze niet meer betrokken was bij de actie nadat het Facebook event ‘Project P’ was geannuleerd. Mevr. Douwes toont hiermee dat ze de democratische rechtsstaat minacht en bereid is anderen tot een misdrijf aan te zetten alleen maar omdat de mening van anderen haar niet bevalt. Het is een vorm van populisme om te doen alsof je ‘de stem van het volk’ representeert, want sinds de snelwegblokkade hebben vele mensen uit Friesland ons benaderd om aan te geven dat ze ook voor verandering zijn maar soms bang zijn om voor hun mening uit te komen vanwege het risico op agressie van fanatieke voorstanders van zwarte piet.

Ook vind ik het zorgelijk dat mevr. Douwes en de verdachten als helden worden gezien. Anderen kunnen tijdens komende demonstraties wellicht een voorbeeld aan ze nemen als ze niet zouden worden veroordeeld voor hun daden. Juist voor minderheden is de vrijheid van betoging een fundamenteel recht om niet te zwichten onder de tirannie van de meerderheid. Ik hoop dat u als rechter onze fundamentele rechten beschermt en een duidelijk signaal afgeeft aan de rest van de samenleving door de verdachten te veroordelen voor de strafbare feiten die ze hebben gepleegd. Hierdoor kunt u als rechtbank een signaal afgeven datin de Nederlandse samenleving niet wordt geaccepteerd dat burgers voor eigen rechter spelen en het heft in eigen hand nemen omdat zij   vinden dat een andere burger zijn of haar mening niet mag uiten op een betekenisvolle plek en tijd omdat deze mening hem of haar niet aanstaat.

Waarom we extra educatie als schadevergoeding eisen? In aanvulling van wat mijn advocaat hierover heeft gezegd wil ik graag nog het volgende naar voren brengen.

In het dagelijks leven hou ik me bezig met het gedeelde cultureel erfgoed van Nederland, Suriname, het Caribische gebied en Afrika, dat heeft vaak te maken met kolonialisme en slavernij. Zoals in veel literatuur is aangegeven, zoals het boek Witte Onschuld van antropologe Gloria Wekker, heeft dit verleden haar sporen nagelaten. Het is een verleden waarin het normaal was om zwarte mensen als inferieur te zien en witte mensen als superieur. De traditie zwarte piet kwam voor het eerst voor in het boekje van Jan Schenkman, een Amsterdamse schoolmeester rond 1850, ongeveer 13 jaar voordat de slavernij werd afgeschaft. Na de afschaffing van de slavernij zette de raciale beeldvorming zich echter voort. Op dagelijkse basis onderzoek ik hoe dit zich in de literatuur heeft ontwikkeld door het verzamelen van boeken en artefacten.

Het probleem is dat er in het Nederlandse onderwijssysteem weinig tot geen aandacht is voor dit verleden en hoe dit het heden beïnvloedt. Daardoor kan ik ergens begrijpen dat vele voorstanders, ook de blokkeerfriezen ons standpunt moeilijk begrijpen, hoewel dat natuurlijk niet, benadruk ik, hun strafbaar handelen rechtvaardigt. Nelson Mandela zei ooit echter: Educatie is het grootste wapen om verandering teweeg te brengen. Hoewel de voorstanders denken dat wij niet open staan voor dialoog. In een interview vroeg Wierd Duk aan mevr, Douwes: ‘Wilt u met de anti-Piet activisten in gesprek?; Zij antwoorde:

„Dat is zinloos. Hun inzet is: ten koste van alles verandering afdwingen. Dat blijkt uit de rechtszaken die ze voeren. Ze willen Zwarte Piet helemaal weg hebben; en gezien de link die ze leggen met het slavernijverleden vermoed ik dat ze uit zijn op herstelbetalingen. Het is voor hen gewoon een businessmodel.”

Bij deze wil ik rechtzetten dat ik en betrokkenen bij Kick Out Zwarte Piet, graag in gesprek gaan met de verdachten. Dit kan, eventueel door oplegging van een werkstraf, eventueel plaatsvinden in de vorm van interactieve workshops, van stichting Nederland wordt beter over ‘Diversiteit in de klas’. Hiermee geven wij een duidelijk signaal af aan de samenleving dat wij geen geweld gebruiken en dat wij ondanks alle spanning tussen voor- en tegenstanders van zwarte piet, bereid zijn om nader tot elkaar kunnen komen.

Indien de verdachten niet bereid zijn om actief te participeren aan interactieve workshops, dan acht ik, gelet op de impact die het feit op mij, andere inzittenden van de bus en de samenleving heeft gehad zijn andere straffen op zijn plaats.

[1] https://www.dekinderombudsman.nl/70/ouders-professionals/nieuws/kinderombudsman-zwarte-piet-vraagt-om-aanpassing/?id=667

[2] https://twitter.com/SaskiaBelleman/status/1049245821613629440

[3] https://www.telegraaf.nl/nieuws/2649465/jenny-d-arc-mensen-zien-dit-als-showproces