Een ontmoeting met Kiwi, het apenkind van Brigitte

Door Marvin Hokstam

Dit doe ik dus niet meer; twee weken Suriname gaan in zo’n sneltreinvaart voorbij dat je naderhand het gevoel hebt dat het gebeurde toen je even met je ogen knipperde. Mijn 19-jarige zoon was er voor het eerst in 16 jaar weer. Ik sleepte hem langs zoveel mogelijk bezienswaardigheden; hij zag nagenoeg alles, ik zag nagenoeg niemand; veel vrienden zag ik niet en alleen mijn familie zag me meer dan een keer.  Wel de uiteenlopende persoonlijkheden die je alleen in Suriname tegenkomt. Die vent in een joggingpak met zes Transformers logo’s erop, die onevenaarlijke Surinaamse taferelen. Maar de meest markante persoonlijkheid die we ontmoetten was Kiwi, de kwatta-aap. Kiwi was één van de weinigen buiten mijn familie die ik meer dan eenmaal zag in die twee weken in Suriname.

Kiwi woont dichtbij Tammengaproject, met Brigitte. Wij hadden al verschillende keren via Zoommeetings met elkaar gesproken en ik had Kiwi altijd op de achtergrond gezien. Brigitte riep haar erbij zoals ik soms ook met mijn cute jongste zoontje doe wanneer ik Zoom meetings heb en Kiwi kwam ook even groeten. Wonderbaarlijk! Het was Brigitte’s kind gewoon. “Wanneer ik in februari 2023 in Suriname ben voor m’n moeders verjaardag kom ik Kiwi ontmoeten,” had ik haar vorig jaar gezegd.

Zij vertelde dat aan Kiwi. De dag dat ik met mijn zoon langsging was Kiwi dan ook razend enthousiast. Brigitte is echt zo’n dierenmens. 1.000 honden keffen op haar erf als we aan komen rijden en Kiwi slingert blij op en neer op het betraliede balkon. Wanneer ze rechtop loopt, lijkt ze met haar luier aan soms op een baby met voetbalbenen. Het enthousiasme spatte ervan af.

Ik had haar gisteren je foto nog laten zien en ze kijkt er echt naar uit om je te ontmoeten. Ze gaat aan je hangen,” zei Brigitte.

Geen enkel woord was overdreven. Kiwi is het cuteste wezen ooit. Kwatta-apen worden ook wel spider monkeys genoemd omdat ze op grote spinnen lijken wanneer ze van hun handen en voeten en staart van de takken van bomen slingeren. Die staart is een vijfde ledemaat, dat dingen grijpt zonder dat het dier er zich om bekommert. Het kan er bij mij daarom niet in dat wetenschappers deze soort apen ‘Ateles’ genoemd hebben, wat “imperfect” betekent, omdat ze geen duimen hebben. Alsof wij vijfvingerigen perfect zijn. Naar mijn inziens is Kiwi het, met haar staart en viervingerige handen. "Ja ze heeft handen en geen poten!" verbetert Brigitte mij inderdaad.

Kwatta apen hebben pikzwart haar, dat bij Kiwi als een kuif over haar voorhoofd heen steekt en haar ogen mysterieus ondeugend afdekt. Ze rook aan van me van alle kanten, soms op plekken waar ik het ongemakkelijk vind dat iemand zijn neus steekt; ze ging aan me hangen en toen kreeg ik ineens een innige knuffel.

Wanneer ik de affectie niet snel genoeg beantwoordde pakte ze mijn hand en plaatste die op haar rug om aan te geven dat ze geaaid wilde worden. Durfde ik te stoppen, dan bewoog ze mijn hand weer. Dat deed ze ook met mijn zoon Dylan. Die kwam niet bij toen ze over hem heen ging klauteren; hij is immers lang als een boom en daar klimmen apen graag in. Hij vond het geweldig om met Kiwi te wandelen, met haar hand in de zijne en haar eigenzinnige staart om zijn been gewikkeld.

Brigitte vertelt dat ze altijd dieren om zich heen verzamelde. “Al toen ik een klein meisje was bracht ik zwerfhonden mee naar huis. Dat mocht natuurlijk niet van mijn moeder, dus ging ik ze verstoppen onder het huis, tussen de ston futu.”

Ze verhuisde naar Nederland, studeerde, startte haar business en kwam terug naar Suriname. “Toen we vertrokken uit Suriname, moest men me het vliegtuig in slepen. Ik wilde niet weg. Toen het kon kwam ik daarom meteen terug.” En het binnenhalen van dieren begon opnieuw.

“Op een dag, in 2013, werd ik gebeld door een mati van me; die was met zijn vriendin ergens in het binnenland en daar hadden de bewoners een moederaap geschoten en opgegeten. Het baby-tje zat daar maar zielig, dus had hij het gekocht en meegenomen naar zijn verblijfplaats, maar daar mocht het niet blijven omdat de eigenaar geen dieren in zijn huis wilde hebben. Mijn mati zei letterlijk ‘jij neemt altijd dieren toch? Ik heb een aap voor je.’ Ik ging kijken en ik was meteen verliefd.”

De naam van de baby-aap werd Kiwi "omdat ze net zo zwart is als de pitten van een kiwi”.

Kiwi werd Brigitte's derde kind. “Mijn zoon en m’n dochter kunnen daar wel grapjes over maken. Mijn moeder daarentegen blijft erbij dat ze geen aap als kleinkind heeft,” lacht ze.

Het was wel een langdurige procedure om een vergunning te krijgen om de aap te mogen houden. “Ik moest haar houden. Haar moeder was dood en alleen in haar eentje teruggaan naar het bos zou haar dood betekenen. Maar toch; een vergunning moest. Maar hoe ik met Kiwi om ging hadden de mensen nog nooit meegemaakt.”

Kiwi had vanaf het begin een bed in Brigitte’s slaapkamer en ze ging overal mee naartoe; eerst bengelend aan Brigitte’s been zoals ze aan haar eigen moeders lijf hing en later, toen ze ouder werd, parmantig in de passagiersstoel van Brigitte’s pick-up. Net een klein, harig mens. Kiwi drinkt water uit een fles en wanneer ze versschoont moet worden, gaat ze ook echt in de juiste houding liggen, met haar benen in de lucht, zodat Brigitte haar luier eraf kan doen.

Veel mensen hier kennen me als die vrouw met die aap.”

Kiwi is bekend in de buurt en loopt soms een huis van een buur in om er TV te kijken. Dat wil wel eens tot irritatie leiden en dan wordt Brigitte gevraagd “haar aap” in het gareel te houden. 

Maar Brigitte blijft erbij dat Kiwi niet haar eigendom is. Kiwi woont bij haar, that’s it. Enkele jaren geleden, in 2019 gaf zij de aap dan ook de keus om bij haar weg te gaan. “Als wij op Powaka zijn, dan mag Kiwi de boom in klimmen; wanneer we vertrekken komt ze ook zelf weer naar beneden en gaat ze in de auto zitten.”

Deze ene keer kwam ze maar niet uit de boom. “Toen het donker werd, ben ik maar vertrokken want ik nam aan dat ze daar wilde blijven. Verschrikkelijk vond ik dat. Ik ben de volgende dag meteen teruggereden om eten voor haar te brengen en dat deed ik nog enkele keren, maar toen zag ik haar opeens niet meer. Ik dacht dat ze het bos in was gegaan of in het ergste geval was opgegeten door een jaguar. Ik miste haar maar ik heb me erin berust.”

Afbeelding

Het verhaal van Kiwi was daarmee nog niet verteld, zou blijken. De aap vond zelf haar weg naar een houthakkerskamp in de buurt, waar de werklui haar eerst te eten gaven. En toen nam eentje haar mee naar Paramaribo, maar na een tijdje dumpte die het dier op een vuilnisbelt bij Weg naar Zee, aan handen en voeten gebonden aan een stuk hout. Kiwi werd gelukkig daar gevonden door een andere man, een echte dierenliefhebber, die haar meenam naar zijn huis.

“Op 3 juni 2020, zes maanden nadat Kiwi niet uit de boom kwam, werd ik plotseling gebeld door een vriendin, met het nieuws dat een aap die op de mijne leek, bij Weg naar Zee voor stennis zorgde. Het dier was ontsnapt van haar redder en was het huis van een buurvrouw binnengelopen en die wist niet wat ze ermee moest. Ik haastte me ernaartoe en het was inderdaad Kiwi. De man die haar had gered was er ook en aanvankelijk beschuldigde hij mij ervan dat ik Kiwi op de vuilnisbelt had gedumpt. Maar toen zag hij hoe blij ik was om haar weer te zien; dat zij naar mij toen kwam en meteen eten ging zoeken in mijn tas. Hij gaf haar aan me mee, maar hij vroeg wel of hij haar soms mocht komen zien. Dat doet hij nog regelmatig.”

Brigitte laat Kiwi sindsdien niet uit haar gezichtsveld. Ze is helemaal toegewijd aan "haar" aap. “Kiwi heeft voor mij gekozen. En deze apen kunnen wel 40 jaar oud worden, dus Kiwi kan nog zo’n 30 jaar leven. Totdat ze gaat bepaalt zij mijn leven. Het is niet anders.”

Afbeelding