De middelvinger die België verdeelt over verleden met Congo

Door Simão Miguel

Een aantal maanden geleden barstte er in België een nieuwe, zoveelste discussie los over het koloniale verleden met DR Congo. Aanleiding hiervoor was de ontstane ophef over het standbeeld van oud Koning Leopold II wiens koloniale missie naar schatting meer dan 10 miljoen Congolezen het leven heeft gekost. Voor- en tegenstanders bogen zich over de vraag of de standbeelden van de veel geprezen Belgische held uit het straatbeeld hoorden te verdwijnen of mochten blijven.

De middelvinger en documentaire

Aanvankelijk hebben media waaronder De Morgen middels artikelen en opiniestukken een podium geboden aan geleerden, politici, activisten en anderen die zich hierover wilden uitspreken. Een van de hoogtepunten was het televisiedebat op RTL waar Tracy Tansia, vice-voorzitter van een vrouwenbeweging, gesteund door bondgenoten het opnam tegen de ‘pro-Leopoldisten’. Wat men door oplopende gemoederen over het hoofd zag was de bijdrage vanuit Nederland in de totstandkoming van deze discussie. Het begon allemaal met een protestfoto waarop een opgestoken middelvinger te zien is gericht op het standbeeld van Koning Leopold II in de Naamse Poort (Porte de Namûr). Het begon met mijn middelvinger op een voor België en de Belgen haast heilig symbool.        

Een kleine 5 jaar geleden bezocht ik nietsvermoedend mijn Congolese zakenpartners en IT ondernemers. Zo gepassioneerd over het verleden dat zij waren kreeg ik de documentaire King Leopold’s Ghost te zien over hun land van herkomst Congo.

De gruweldaden gepleegd door de zogenaamde ontdekker Stanley en gehersenspoelde, ontvoerde Congoleze kindsoldaten in opdracht van Koning Leopold II maakten diepe indruk. Het geweld dat op de Congolezen en hun land werd losgelaten is met meer dan 10 miljoen onschuldige slachtoffers van ongekend formaat.

Terwijl België dankzij rubber, ivoor en andere grondstoffen geroofd uit Congo een economische opleving doormaakte ondergingen Congolezen de grootstse misdaden tegen de menselijkheid.

Ontelbaar veel handen van jong en oud werden afgehakt wanneer zij de vastgestelde hoeveelheid rubber niet haalden. Een foto van een vader die met verdriet naar de afgehakte hand en voet van zijn dochter keek raakte me diep in mijn hart en bleef me achtervolgen.

Brussel 2016

In 2016 was ik na een paar jaar weer in de Naamse Poort in Brussel waar ik snel werd geconfronteerd met het standbeeld van Koning Leopold II. Dit keer keek ik met andere ogen naar zijn standbeelden en symbolen die de straten van Brussel en heel België versieren.

Als teken van protest en in solidariteit met Congolezen maakte ik een foto met een opgestoken middelvinger naar het standbeeld. De inspiratie kwam uit een soortgelijke actie in Suriname en elders gericht op het standbeeld van Ghandi naar aanleiding van zijn later opgedoken racistische uitspraken.

Pas in juli 2017 nadat het een paar keer online verscheen kwam de foto terecht bij jongeren uit België van Afrikaanse met name Congoleze afkomst die zich in het protest herkenden. De foto met hashtag #FuckLeopold2 kwam op allerlei sociale media en trok de aandacht van vele Belgen. De discussie heeft België in 2 kampen verdeeld bestaande uit degenen voor én tegen Leopold en de koloniale symbolen. Uiteindelijk werd ik geïnterviewd door Stamp Media, een jongerenmedia, die via via naar mij werden verwezen als inspirator van de discussie.

Gerechtigheid voor de Congolezen

Zo veel Belgen en nieuwe Belgen, toeristen, zelfs politici en diplomaten lopen de standbeelden van Koning Leopold II iedere dag voorbij. Hebben ze geen historisch besef en hoe rechtvaardigen degenen die ervan bewust zijn het immense verlies van de Congolezen? Wereldwijd vallen koloniale standbeelden, zijn schoolboeken toe aan herschrijving en verandert de status van nationale helden naarmate meer informatie vrij komt.

Dit is slechts een greep uit mondiale ontwikkelingen die westerse samenlevingen uiteindelijk hogere vormen van beschaving geven. Voor België betekent het aan een diepere relatie bouwen met Congo over het gedeelde verleden als waarborg voor een betere toekomst. Daar horen zelfreflectie, berouw en eerherstel op meerdere dimensies bij.

De Belgen van vandaag de dag hebben nota bene enorme natuurlijke rijkdom en giften uit de slavenarbeid geërfd terwijl de Congolezen met dood en verderf achterbleven. Als het huidige België niets aan deze open wond doet zullen zij geen haar beter zijn dan de koning. Alleen wanneer dit dossier is afgerond zullen volgende generaties de ruimte krijgen om te bouwen aan nieuwe verhalen waar allen trots op kunnen zijn.