Broos vier ik elke dag

Keti Koti is geen moment om feest te vieren. “Vieren en herdenken,” zeggen sommige mensen, maar ik blijf erbij: nee! Als ik wat vier dan zijn het de helden die streden dat de ketenen gebroken moesten worden. En die vier ik elke dag!

BAKA BUSI

Ik was enkele weken geleden aanwezig op een reünie van de Baka Busi Sma in Amsterdam. De Baka Busi Sma waren totslaafgemaakte Afrikanen die gevlucht waren van de plantages en zich hadden verschanst bij Rorac, in het bos achter de plantage RacARac aan de boven Surinamerivier. Dit waren strijders. Hun leider was de vrijheidsstrijder Broos. Hij is de enige vrijheidsstrijder van wie er een foto bekend is, gemaakt in 1862 toen hij op uitnodiging van de gouverneur naar Paramaribo toog om een vredesverdrag te sluiten. Broos en zijn mensen kregen toen Rorac toegewezen. De families Deekman, Babel, Landveld, Mayland etc zijn daaruit voortgekomen.

Nou, bij de reünie in Amsterdam pakte ik de microfoon om te vertellen wie ik ben en wat ik allemaal doe. En halverwege riep een nicht van mijn moeder uit het publiek.

Die jongen is een rechtstreekse afstammeling van Broos! Zijn oma Bertha was kleinkind van Broos. A boi disi na brudu! En zijn oma was de zus van mijn vader. Wij zijn de echte afstammelingen!”

Ik dacht “ehm tante … welke jongen? Ik ben 55!”

Maar ze loog niet: Ik ben inderdaad een afstammeling van deze belangrijke man. En dat wist ik niet totdat ik een jaar of 40 was. De geschiedenisboeken waar we op school uit moesten leren, hebben ons altijd maar verteld over een paar van de Afrikaanse helden uit de slavernij; allemaal mensen die gedood waren tijdens de strijd trouwens: Boni, Baron, JoliQuer etc. Dat doen de geschiedenisboeken bewust: wanneer al jouw helden werden gedood, is strijden tegen de onderdrukker toch nutteloos?

Maar er waren ook een heleboel van deze helden die het hebben overleefd. Broos was één van hen en we leerden niks over hem.

Geschiedenis is een wispelturig ding; de schrijver vertelt wat hij wil.

Maar geschiedenis is ook een schatkist vol parels. De afgelopen jaren ben ik de archieven ingedoken en met behulp van familie -met name twee tantes Deekman- breidde ik een stamboom samen die de lijn overduidelijk laat zien.

DE LIJN VAN BROOS 

Broos is voor mij net zo’n held als Toussaint Louverture is voor Haiti. Ik vind het machtig om hem te eren.

De moeder van Broos was genaamd Ma Amba, Haar moeder was Ma Uwa, de stammoeder; zij was geboren in Ghana en vandaar gestolen en naar Suriname gebracht.

Broos had twee kinderen, Johannes Babel en Carolina Babel. Carolina, de dochter van Broos, kreeg zeven kinderen met Hendrik Karel Deekman: één van hen was Bertholina Mathilda Deekman, geboren op Rorac in 1907. Mijn oma Bertha.

Nou mijn opa was Frederik Willem Weegman, ook wel Ba Fedi genoemd. Hij was geboren op 4 september 1888 op plantage Goede Vrede, verder stroomopwaarts de Surinamerivier. Frederik z’n familie kwam van de suiker- en cacao Plantage Toledo. Zijn moeder Johanna Marianna Weegman was er geboren in 1864 en z’n oma Catharina Weegman was er geboren in 1838. Oma Catharina kreeg in 1914 de plantage Toledo toegewezen.

Mijn opa Frederik ging op Toledo wonen nadat hij was gescheiden van zijn eerste vrouw. Hij ging planten op Toledo en ging dan met zijn korjaal langs andere plantages aan de rivier zijn goederen verkopen. Hij bezocht ook Rorac en daar zag hij de mooie dochters van Karel Deekman. Hij had het geluk te mogen trouwen met Bertha op 15 september 1938.

Zij kregen ook zeven kinderen, waaronder mijn moeder Helouise, de schone. Mijn vader, de bofkont Henry Richard Hokstam, kreeg haar als vrouw. Zij kregen acht kinderen samen. Henry overleed in 1998.

Kings make kings.

---

GESCHIEDENIS

Wij zijn nu in de gelegenheid om recht te trekken wat de geschiedenis heeft verzwegen.

En ik voegde een hoofdstuk toe aan de geschiedenis in 2021 toen ik naar Ghana reisde om de foto van Broos te plaatsen in het Assin Manso openlucht museum.

Dat was een onevenaarbaar moment en ik krijg regelmatig foto’s van mensen die het museum ook bezoeken. Mensen die de helden gaan eren en speciaal bij Broos poseren.

Dat vind ik prachtig!

NEXT LEVEL

Vorige maand was ik weer in Ghana en daar verving ik de zwart/wit foto met een colorized versie.

Het was next level om Broos in 2021 terug te brengen naar Ghana, maar ook heel therapeutisch om voor het eerst te vertoeven op het continent waar mensen als ik van gestolen zijn. Thuis op een plek waar ik nog nooit geweest was.

Dus vulde ik de ampulletjes met water uit de Slave River waar mijn voorouders zich een laatste keer mochten baden voordat ze verkocht werden. Ik wilde dat heilige water voor altijd bij me te hebben. Ik zoog de plek in mijn ziel en nam voor eeuwig afscheid van Kwame, de beheerder van het museum. Assin Manso was in mijn hart en ik had een taak volbracht namens alle afstammelingen van Broos. Dankbaar voor de ervaring ging ik ervan uit dat daar nooit meer zou komen dus.

Maar ik orkestreerde een andere uitkomst.

Toen ik uitstapte bij het museum op 17 mei 2024 lag Kwame van een middagdutje te genieten; ik wilde hem niet storen, dus ging ik eerst nog even de zwart/wit foto van Broos groeten, die trots hing naast die van Marcus Garvey, tussen andere helden als Malcolm X, Queen Nanny, Martin Luther King en anderen.

“Hey you’re back,” glimlachte Kwame toen ik bij hem aankwam en ik kreeg een knuffel.

“Weten mensen wie hij is?” vroeg ik hem terwijl we zwart-wit vervingen met kleur. Met een kwartier was het gedaan. Stoer, fier, strakke blik en levensecht met de huidskleur die ik van hem erfde prijkt Broos er nu.

“Jawel!,” zei Kwame. “Regelmatig barsten Surinamers die ons bezoeken in tranen uit wanneer ze doorhebben dat een Surinaamse held hier hangt. En nu hangt hij in kleur.”

Ondertussen was een groep kinderen van een nabije school in het museum aangekomen voor een tour, dus sleepte ik hun mee in het boeiende verhaal van de Afrikaan in Suriname die zich niet gewonnen gaf aan de slavernij  en veldslagen won tegen een vijand die zich onoverwinnelijk achtte. Dat die Afrikaan toen naar Paramaribo trok om op verzoek van de gouverneur toch maar vrede te sluiten. “Toen schoot men een foto van hem. Dat is deze foto die we nu hier hebben gehangen. En weet je wat: deze man is mijn bet-bet-betovergrootvader,” vertelde ik de studenten. “Wowwww” zeiden ze, en ze leken echt te snappen dat ze geschiedenis hadden zien gebeuren.

Ik vind het machtig om Broos te vieren.

En dat ik hem nu kan helpen nog impact te hebben, al die jaren nadat hij heeft geleefd en ondanks de geschiedenis hem probeerde te negeren, maakt me trots. Doel: leid dit leven zodanig dat mensen in de toekomst trots zullen zijn dat zij je nakomelingen zijn. 

"The secret to eternal life is to live a life worth remembering" - Bruce Lee 

Doet me denken aan wat een onderzoeker me enkele maanden geleden ter overweging gaf:

Heb je door hoe je in het heden de toekomst bijstuurt, doordat je die foto uit het verleden hebt geplaatst in Assin Manso?

Geschiedenis is nooit af.

En wanneer jij hem schrijft zal hij je goed gezind zijn.