Afrikaanse begraafplaatsen St. Eustatius krijgen UNESCO-label

De Afrikaanse begraafplaatsen Golden Rock en Godet in St. Eustatius, Caribisch Nederland, zullen door UNESCO worden erkend als belangrijke plaatsen uit de erfenis van het slavernijverleden.

De St. Eustatius Afrikan Burial Ground Alliance startte een aanvraag voor nominatie bij UNESCO in februari 2022. Op woensdag 9 oktober zal het hoofdkantoor van UNESCO in Parijs de nominatie officieel toekennen tijdens een ceremonie. Een livestream van de ceremonie zal beschikbaar zijn op de website van UNESCO.

Daarna zullen de twee begraafplaatsen onderdeel zijn van het UNESCO-programma Routes of the Enslaved Peoples dat dit jaar 30 jaar bestaat.

Eerherstel voor onze voorouders

Kenneth Cuvalay, voorzitter van de St. Eustatius Afrikan Burial Ground Alliance (kortweg: Alliance), spreekt zijn waardering uit voor de toekenning van het UNESCO-label:

Dit zal een grote impact hebben op onze gemeenschap. De Alliance heeft er altijd naar gestreefd om de waardigheid van onze voorouders te herstellen en het bewustzijn over ons gemarginaliseerd en verwaarloosd cultureel erfgoed te vergroten en te beschermen tegen misbruik en verval”.

Hij prijst de onschatbare bijdragen van Annina Van Neel en Peggy King Jorde tijdens het aanvraagproces. “Annina van Neel bracht dit idee onder onze aandacht toen ze pleitte voor een respectvolle herbegrafenis van de 'bevrijde' Afrikanen op St. Helena, een Brits overzees gebied”, vertelt Cuvalay. Peggy King Jorde, een belangrijke pleitbezorger van de New York African Burial Ground en een drijvende kracht achter het nationale monument voor tot slaafgemaakte en vrije Afrikanen: “This is an empowering moment for the Statia community as we confront historical erasure and cultural devaluation.” Annina en Peggy zijn hoofdrolspelers in de documentaire A Story of Bones.

The Afrikaanse begraafplaatsen Golden Rock en Godet

In 2021 trok de Golden Rock begraafplaats wereldwijde media-aandacht vanwege de omstreden archeologische opgravingen in een gebied waar zand zou worden afgegraven voor de uitbreiding van het gebied rondom het vliegveld. Dubieuze archeologische praktijken leidden tot verontwaardiging van de gemeenschap, waardoor de opgravingen werden stopgezet. 69 voorouderlijke resten en vele artefacten waren al opgegraven door een internationaal team van archeologen. Deze bevinden zich nu in een depot op het eiland.

De UNESCO-aanvraag omvat naast Golden Rock ook de Godet-site aan de zuidwestkust van Sint-Eustatius. Godet is lange tijd een speelgrond geweest voor archeologisch onderzoek. De gemeenschap is niet om hun toestemming gevraagd of erbij betrokken geweest. De site werd in 2022 in deplorabele staat achtergelaten na veldwerk door het Research Experiences for Undergraduates Archaeology programma, geïnitieerd door Texas State University en gesponsord door de National Science Foundation (NSF) van de VS.

30 jaar UNESCO-programma Routes of Enslaved Peoples

Het UNESCO-label Routes of Enslaved Peoples is een belangrijke stap in het erkennen van het historische onrecht van de trans-Atlantische handel in Afrikaanse mannen, vrouwen en kinderen en het bevorderen van universele waarden als tolerantie, respect en waardigheid. Het programma wil het bewustzijn over de blijvende wereldwijde impact van slavernij vergroten en richt zich op onderzoek, onderwijs en de inventarisatie van gedenkplaatsen zoals de twee begraafplaatsen. Er zijn meerdere Afrikaanse begraafplaatsen op St. Eustatius, maar met name de Golden Rock en Godet-site zijn over de jaren doelwit geweest van onethisch handelen van archeologen onder leiding van de lokale archeologische instelling SECAR (St. Eustatius Centrum voor Archeologisch Onderzoek).

De aanvraag, geïnitieerd door de St. Eustatius Afrikan Burial Ground Alliance in februari 2022 en ingediend door de UNESCO Commissie Nederland op 11 november 2022, wil de stilte rond deze misdaden tegen de menselijkheid doorbreken.

Belemmeringen voor de herbegrafenis van de voorouderlijke resten

Cuvalay blijft zich zorgen maken over de lokale archeologische instelling, de organisatie die ook de leiding had over de omstreden opgravingen bij het vliegveld: “De herbegrafenis van onze voorouders kan niet plaatsvinden totdat SECAR het archeologische rapport heeft geleverd dat details bevat over de opgraving en de artefacten die bij de voorouderlijke resten zijn gevonden. Ondanks meerdere verzoeken is er na drie jaar nog steeds geen rapport. De bewering van SECAR dat er geen menselijke resten van het eiland zijn meegenomen, is nog meer reden tot zorg, omdat er monsters van de voorouderlijke resten aanwezig zijn bij de Universiteit Leiden.” De Universiteit Leiden, een belangrijke speler op het gebied van Caraïbische archeologie, kwam vorig jaar in het nieuws vanwege ernstig wangedrag van de Nederlandse hoogleraar archeologie Corinne Hofman, die kort daarna werd ontslagen. Het rapport over deze kwestie bevat schokkende voorbeelden hoe menselijke resten en artefacten uit labs en archeologische sites in het Caribisch gebied werden gestolen.

Voorbereidingen voor herdenkingsmonument

Met subsidie vanuit het Faro-programma organiseert de Alliance in november 2024 een reeks ‘community events’. Binnen het Faro-programma staat de maatschappelijke en verbindende waarde van cultureel erfgoed centraal en het belang van betrokkenheid en deelname door de samenleving. In samenwerking met de St. Eustatius Cultural Heritage and Implementation Committee wordt gewerkt aan het nadenken over een ontwerp voor een herdenkingsmonument ter ere van de Afrikaanse voorouders. Een andere belangrijke doelstelling is het bevorderen van de verbinding met gemeenschappen op het Afrikaanse continent. Zo kunnen de gemeenschappen kennis nemen van verschillende rituelen rondom begrafenissen.