Herdenken met kleur

Dit weekend legde ik samen met wethouder Bob Roelofs namens de gemeente Arnhem voor het eerst een krans tijdens de Poppy Day-herdenking in Oosterbeek. Een primeur, naar aanleiding van mijn vragen in de raad over waarom Arnhem, met haar rijke geschiedenis van vrijheid en verzet, tot nu toe ontbrak bij deze internationale plechtigheid.

Sommigen vroegen mij waarom dat zo belangrijk is. “Het is toch een Britse herdenking?”
Nee. Poppy Day is een herdenking van mensen. Van offers die wereldwijd zijn gebracht.
En zolang niet álle mensen in dat verhaal worden genoemd, is onze herdenking incompleet.

Een wereldwijde oorlog, een selectief geheugen
Poppy Day – of Remembrance Day – herinnert aan het einde van de Eerste Wereldoorlog in 1918. Maar de strijd was allesbehalve uitsluitend Europees. Achter de frontlinies in Vlaanderen, Frankrijk en Italië stonden honderdduizenden mannen uit het Caribisch gebied en Afrika, die vochten, sleepten en stierven voor een rijk dat hen als tweederangs burgers behandelde.

Meer dan 15.000 Caribische soldaten dienden in het British West Indies Regiment;
600.000 Afrikanen vochten in de King’s African Rifles en de West African Frontier Force.
Ze kwamen uit voormalig koloniën zoals Jamaica, Grenada, Ghana, Nigeria, Barbados, Trinidad en Sierra Leone. Ze vochten andermans oorlog, in barre omstandigheden en toen ze terugkeerden, werden ze vergeten.

Hun namen staan niet op de Europese oorlogsmonumenten. Hun gezichten ontbreken in de archieven. Hun offers verdwenen in de marge van de geschiedenis — letterlijk uitgewist door een wereld die alleen het Europese verhaal wilde onthouden.

De kleur van vrijheid
Toen ik in Oosterbeek de krans neerlegde namens Arnhem, voelde dat niet als een ceremonieel gebaar, maar als een correctie van geschiedenis. Mijn aanwezigheid was een signaal: een erkenning dat vrijheid niet wit is.

We leven in een tijd waarin de geschiedenis opnieuw wordt geschreven — of eindelijk juist wordt aangevuld.
De verhalen van Caribische en Afrikaanse soldaten zijn geen voetnoot van de Eerste Wereldoorlog; ze zijn een essentieel hoofdstuk. Door hen te vergeten, reduceren we vrijheid tot een Europees privilege — en moed tot een Europese deugd.

Herdenken is pas betekenisvol als we ook de ongemakkelijke waarheid durven erkennen: dat dezelfde koloniale structuren die miljoenen mensen tot slaaf maakten, hen later ook naar het front stuurden — voor een oorlog die niet de hunne was.

Afbeelding

Gedeelde strijd, gedeelde vrijheid
Dat de gemeente Arnhem nu voor het eerst vertegenwoordigd was bij de Poppy Day-herdenking, is geen symbolische bijzaak. Het is een stap richting inclusieve herinneringscultuur.

Onze stad ligt in het hart van een regio die bekendstaat om haar oorlogsverleden. De Slag om Arnhem is wereldwijd een symbool van verzet geworden. Maar als we echt de stad van vrijheid willen zijn, moeten we ook erkennen dat vrijheid niet alleen wit bloed heeft gekost.

Er liggen in Oosterbeek graven van soldaten uit het hele Gemenebest — wit, Zwart, Aziatisch.
Hun gedeelde opoffering is de reden dat wij vandaag in vrede en vrijheid kunnen leven.

Kleur geven aan herdenken
Herdenken zonder kleur is geen herdenken. Zolang we selectief zijn in wie we eren, blijven we een deel van de waarheid ontkennen.

Juist nu Donald Trump actief probeert om Zwarte geschiedenis te wissen — zoals afgelopen week in Limburg, waar panelen over Zwarte Amerikaanse soldaten in Margraten werden verwijderd — moeten wij blijven vertellen wat zij willen verzwijgen.
Dit is geen vergissing, maar bewuste uitwissing. Een poging om zwart heldendom uit het geheugen te schrappen en wit heroïsme als norm te behouden.

Daarom moeten wij juist nu kleur toevoegen aan herdenken. Want wie zich neerlegt bij kleurloos herdenken, doet mee aan dezelfde ontkenning die Trump probeert te institutionaliseren.

Daarom ben ik dankbaar dat ik namens Arnhem een krans mocht leggen— om aandacht te vragen voor de vergeten Zwarte helden, en om de hele geschiedenis te vertellen.

Mijn hoop is dat dit niet bij één krans blijft. Dat scholen dit verhaal gaan vertellen. Dat onze monumenten breder gaan spreken. Dat we stoppen met doen alsof koloniale geschiedenis en vrijheid los van elkaar bestaan.

Pas als we álle verhalen erkennen, kunnen we zeggen dat we echt herdenken. Dat is hoe vrijheid kleur krijgt — en betekenis houdt.

Afbeelding